فرجام خواهی
فرجام‌خواهی
درخواست رسیدگی از دیوان عالی کشور نسبت به آرای دادگاه بدوی یا تجدیدنظر به‌ترتیبی که در قانون آمده و به‌منظور تشخیص انطباق یا عدم انطباق رأی مورد درخواست فرجامی با موازین شرعی و مقررات قانونی. رسیدگی فرجامی در دیوان عالی کشور انجام می‌شود. مهلت فرجام‌خواهی برای اشخاص ساکن ایران بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج دو ماه است و ابتدای آن برای احکام و قرارهای قابل فرجام‌خواهی دادگاه تجدیدنظر، از روز ابلاغ و برای احکام و قرارهای قابل فرجام‌خواهی دادگاه بدوی، که نسبت به آن تجدیدنظرخواهی نشده، از تاریخ انقضای مهلت تجدیدنظرخواهی است. (مواد ۳۹۷ـ۳۹۸ قانون آئین دادرسی مدنی). طرفین دعوی، قائم‌مقام و نمایندگان قانونی و وکلای آن‌ها و نیز دادستان کل کشور می‌توانند درخواست رسیدگی فرجامی کنند. متقاضی رسیدگی فرجامی را فرجام‌خواه، طرف او را فرجام‌خوانده و رأی موضوع فرجام‌خواهی را فرجام‌خواسته گویند. فرجام‌خواهی با تقدیم دادخواست به دادگاه صادرکننده رأی به‌عمل می‌آید. با طی تشریفات قانونی پرونده به دیوان عالی کشور ارسال می‌شود. پس از وصول پرونده به دیوان عالی کشور، رئیس دیوان یا یکی از معاونان او پرونده را به یکی از شعب دیوان ارجاع می‌کند. رسیدگی در دیوان عالی کشور بدون حضور اصحاب دعوی صورت می‌گیرد، مگر این‌که شعبۀ رسیدگی‌کنندۀ دیوان حضور آنان را لازم بداند. شعبۀ رسیدگی‌کننده، طبق نظر اکثریت قضات، دربارۀ ابرام یا نقض رأی موضوع فرجام‌خواهی اتخاذ تصمیم می‌کند و اگر رأی مطابق دلایل موجود در پرونده باشد، آن را ابرام و تأیید می‌کند و پرونده را به دادگاه صادرکنندۀ رأی اعاده می‌نماید، در غیر این‌صورت رأی را نقض می‌کند و با ذکر جهات نقض، رأی فرجامی صادر می‌کند و پرونده را به دادگاهی که به شرح زیر تعیین می‌شود، ارجاع می‌کند و دادگاه مرجوعٌ‌الیه مکلف به رسیدگی است: الف. اگر رأی منقوض به‌صورت قرار بوده، یا حکمی باشد که به‌علت نقص در تحقیقات، نقض شده، برای رسیدگی مجدد به دادگاه صادرکنندۀ رأی ارجاع می‌شود؛ ب. اگر رأی به‌علت عدم صلاحیت دادگاه نقض شده باشد، پرونده به دادگاهی که دیوان عالی کشور صالح بداند ارجاع می‌شود؛ ج. در سایر موارد نقض، پرونده به شعبۀ دیگر از همان حوزۀ دادگاه که رأی منقوض را صادر کرده، ارجاع می‌شود و اگر آن حوزه بیش از یک شعبه دادگاه نداشته باشد، به نزدیک‌ترین دادگاه حوزۀ دیگر ارجاع می‌شود (مادۀ ۴۰۱ قانون آئین دادرسی مدنی). علل نقض رأی در رسیدگی فرجامی در مادۀ ۳۷۱ قانون آئین دادرسی مدنی مشخص شده است. مقررات فرجام‌خواهی در باب پنجم از قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۷۹ش (مواد ۳۶۶ الی ۴۱۶) آمده است.