فناری، شمس الدین محمد (۷۵۱ـ۸۱۶ق)
فَناری، شمس‌الدّین محمّد (۷۵۱ـ۸۱۶ق)
(مشهور به ابن حمزۀ فناری) متکلم، عارف، فقیه و شیخ‌الاسلام عثمانی. شاگرد علاءالدین اسود و جمال‌الدین آق‌سرایی بود. به مصر رفت و از حوزۀ درس شیخ اکمل‌الدین و دیگران بهره برد. پس از بازگشت به عثمانی منصب شیخ‌الاسلامی یافت و مدتی قاضی‌القضات بیروت و قسطنطنیه بود. از آثارش: اساس‌الفنون؛ عین‌الاعیان فی تفسیر‌القرآن؛ رسالة فی مناقب الشیخ‌بهاء‌الدین نقشبندی؛ رجال‌‌الغیب؛ مصباح‌الانس شرح بر مفتاح‌الغیب قونوی. ابن فناری در شرح خود افزون‌بر تحقیقات حکمی، تمامی مبانی عرفان نظری را با نگرشی اشعری مورد توجه قرار داده، و مآلاً یکی از قوی‌ترین نگاشته‌های عرفان نظری را سامان داده که همواره در تحصیل مبانی عالی عرفانی نظری با وجود خلل‌های آن مورد استفاده بوده است.