قاضی عسکر
قاضی عَسْکَر
مأمور قضاوت در قوای نظامیِ برخی کشورهای اسلامی درگذشته. به‌گفتۀ کِندی، پس از آن‌که صالح بن علی حاکم مصر شد (ح ۱۳۲ق)، ضمن یک لشکرکشی، در هر واحد یک قاضی گماشت. در عهد صلاح‌الدین ایوبی منصب قاضی لشکر پدید آمد. در امپراتوری عثمانی، نخستین قاضی عسکر را سلطان مُراد اول در بورسه (بورسا) منصوب کرد (۷۶۵ق) که حق و صلاحیت قضاوت در همۀ ارتش را داشت. در ۸۸۶ق محمد اول عثمانی دو قاضی، یکی در آناتولی و دیگری در روملی منصوب کرد. در ۹۲۳ق سلیم اول عثمانی قاضی سومی با عنوان قاضی عسکری عرب و عجم، در دیار بکر تعیین کرد، اما پس از مدتی آن سِمت را برداشت. تا قرن ۱۱ق قاضی عسکر به توصیۀ وزیر اعظم منصوب می‌شد، اما بعد صلاحیت این امر به مفتی استانبول واگذار شد. قضات آناتولی و روملی عضو دیوان همایون (شورای امپراتوری) و به همین مناسبت از نفوذ فراوان برخوردار بودند. از قرن ۱۶ به بعد، نفوذ مفتی اعظم استانبول به مراتب بیشتر از قاضی‌عسکرها بود. با تأسیس جمهوری ترکیه (۱۹۲۳) منصب قاضی عسکر آناتولی منسوخ شد. در ارتش ایران نیز پیوسته یک روحانی در یگان‌های نظامی با عنوان قاضی عسکر وجود داشته است؛ اما اختیارات آن‌ها محدود و غیر قضایی، و به حضور در مراسم تحلیف نظامیان پس از پایان دوره‌های آموزشی و شرکت در برخی آیین‌ها و مناسبت‌های مذهبی محدود بوده است.