محمد شاه سلجوقی (۴۷۴ـ۵۱۱ق)

محمد شاه سلجوقی;
زادروز	۴۷۴ق;
درگذشت	۵۱۱ق
محل زندگی	ایران
ملیت	ترک
شغل و تخصص اصلی	فرمانروا
گروه مقاله	تاریخ ایران
خویشاوندان سرشناس	ملکشاه سلجوقی (پدر)

محمّد‌شاه سلجوقی (۴۷۴ـ۵۱۱ق)

از سلاطین سلجوقی. پس از درگذشت پدرش ملکشاه سلجوقی (۴۸۵ق)، مانند برادر دیگرش سنجر، مطیع برادر بزرگ‌تر خویش، برکیارق، شد و به فرمان او به امارت گنجه رفت. اما محمد به این اندازه اکتفا نکرد و در سال‌های میان ۴۸۶ تا ۴۹۲ق سراسر ارّان را به‌تصرف درآورد. درپی آن به تحریک مؤیدالملک، وزیر پیشین برکیارق، به دعوی پادشاهی و مخالفت با برادر خویش برخاست. سال‌های ۴۹۰ تا ۴۹۸ق از پادشاهی برکیارق، در جنگ با محمد سپری شد. محمد در ۴۹۲ق به بغداد نزد خلیفه مستظهر رفت و خلیفه به نام او خطبه خواند و به وی لقب «غیاث‌الدین» داد. او پنج‌بار با برکیارق جنگید و در این نبردها از کمک‌های برادرش سنجر، مهارت و کاردانی اداری مؤیدالملک و گروه نظامیه که به سود او می‌جنگیدند، بهره جست. این درگیری‌ها همچنان ادامه داشت تا این‌که در ۴۹۷ق میان آن‌ها صلح افتاد و قرار شد شمال غرب ایران، دیار بکر، الجزیره، موصل و سوریه زیر فرمان محمد باشد. سرانجام برکیارق در ۴۹۸ق درگذشت و درپی آن محمد به تخت شاهی برآمد و جنگ‌های خانگی پایان یافت. محمد سیزده سال پادشاهی کرد و در آن سال‌ها برادرش سنجر نایب‌السلطنه او در بلخ بود و از وی لقب «مَلِک» گرفت. او آخرین شاه از سلسلۀ سلاجقه بزرگ بود که با اقتدار و قدرت بر قلمرو سلجوقیان حکم راند. از رخدادهای مهم دوره پادشاهی وی می‌توان به درگیری با باطنیان اسماعیلی، تسخیر شاهدز در نزدیکی اصفهان و فرونشاندن شورش ابن عطاش و نیز دفع اسماعیلیۀ دژ خان لنجان در ۵۰۰ق و قتل سعدالملک آبی به‌اتهام همکاری با اسماعیلیان اشاره کرد. همچنین سپاه محمد چندبار به اَلَموت، مقر حسن صباح، یورش برد که البته توفیقی به‌دست نیاورد. محمد شاه در سال‌های پایانی زندگی‌اش برای جنگ با صلیبیان به شام یورش برد، اما کاری از پیش نبرد (۵۰۹ق) و دو سال بعد، در اصفهان درگذشت و پیکرش را در مدرسه‌ای در اصفهان به خاک سپردند.