مرتضی قلی خان وکیل‌الملک
مرتضی قلی خان وکیل‌الملک
(نیز با نام‌های: مرتضی قلی خان نوری وکیل‌الملک، و مرتضی قلی خان اسفندیاری وکیل‌الملک) حاکم کرمان، پسر محمد اسماعیل خان نوری وکیل‌الملک. از طایفۀ اسفندیاری بود. پدرش او را به روسیه فرستاد تا تعلیمات نظامی را فرا بگیرد. او پس از بازگشت، وارد قشون ایران شد.
در 1272ق به درجه سرهنگی نایل آمد و تا 1283ق در این درجه بود. زیر نظر فیروز میرزا نصرت‌الدوله فرمانفرما سرهنگ فوج ملایر بود. پس از این‌که پدرش در 1283ق حاکم کرمان شد، پسرش را که سرهنگ فوج ملایر بود، با درجه سرتیپی به کرمان خواست و او را رئیس دو فوج کرمان کرد و ریاست قشون را به او سپرد. او نیز همچون پدرش مردم‌داری و نظم شهر پرداخت. او بناهای ناتمام پدرش را تکمیل کرد و به اتمام رساند، از جمله کاروانسرای وکیل در مجموعه وکیل که به فرمان پدرش بنا شده بود و او در 1287ق آن را تکمیل کرد.
مرتضی قلی خان در 1286ق ملقب به لقب پدرش (وکیل‌الملک) شد و در همان سال به جای حسین خان شهاب‌الملک (نظام‌الدوله) به حکومت کرمان و بلوچستان رسید و حکومتش تا 1295ق در کرمان ادامه یافت. در همان دورانی که حاکم کرمان بود، با نجم‌السلطنه دختر فیروز میرزا نصرت‌الدوله فرمانفرما ازدواج کرد. در آن زمان، نجم‌السلطنه ۱۵ سال داشت و وکیل‌الملک از ازدواج‌های قبلی خود صاحب چند فرزند بود. در 1294ق به علت کمبود غله و گرانی نان در شهر کرمان آشوب و بلوا به پا شد و کارگران شالباف دست به غارت منازل تجار زدند. وکیل‌الملک که تمایلی به کیفر کردن آنان نداشت، در 1295ق استعفا کرد و به تهران رفت و به جایش فیروز میرزا فرمانفرما به حکومت کرمان رسید.
مرتضی قلی خان در 1296ق در تهران درگذشت.