منبت کاری
مُنَبَّت‌کاری
کنده‌کاری روی چوب برای زیباسازی و نیز انداختن نقش گل و گیاه بر روی آن. ازجمله هنرهای صناعی است و برای تزیین قفسه‌های چوبی، میز، صندلی، در و غیره به‌کار می‌رود. گفته‌اند این هنر پیش از تاریخ در نقاط مختلفی از جهان، ازجمله ساحل شمال غربی اقیانوس آرام، در امریکای شمالی، به‌شکل ستون‌های توتمی و در غرب افریقا، در نیجریه، وجود داشته است. این هنرِ دستی از قدیم در ایران متداول بوده و روی آثار سنگی شوش و تخت جمشید، نقوشی از کنده‌کاری روی چوب نیز دیده می‌شود. در زمان تیموریان، این هنر به روش دوره‌های قبل و با ساخت انواع ضریح‌ها و منبرهای منبت‌کاری‌شده ادامه یافته، که نمونه‌هایی از آن‌ها هنوز برجا مانده است. اما اوج شکوفایی این هنر به دورۀ صفویان برمی‌گردد و در آثاری چون منبرها، رحل‌های قرآن، ستون‌های چوبی اتاق، درها، دستۀ خنجر، قاشق، چمچه‌های دوغ‌خوری و شربت‌خوری نمود یافته است و در اصفهان فراوان یافت می‌شود. مغز چوب، که بخش سخت درخت است، بهترین قسمت برای کَنده‌کاری به‌شمار می‌رود. برای این کار کُندۀ درخت حتماً باید خشک باشد، در غیر این صورت، هنگام کار، چوب ترک برمی‌دارد. ابزار منبت‌کاری عبارت‌اند از درفش، تیشه، اسکنه (قلم)، مته (دریل)، چاقو، ارّه، گیره، چوب‌تراش، سوهان، رنده و سنباده. امروز، این وسایل از نظر سایش و برش انواع تکامل‌یافته‌ای دارد. شیوه‌های منبت‌کاری عبارت‌اند از سنتی، فرنگی، قلم‌زنی، مشبک، قالبی، تیشه‌ای و الحاقی. در شیوۀ سنتی کنده‌کاری روی چوب، اختلاف سطح بین زمینه چوب و نقش وجود ندارد یا کمی برجسته است؛ در این شیوه نقوشی از اسلیمی، ختایی و گاهی اژدها و سیمرغ همراه با خوشنویسی به‌کار می‌رود در حالی که در شیوۀ فرنگی، اختلاف سطح بین زمینۀ چوب و نقش آن خیلی زیاد است و نمونۀ آن در بعضی از مبل‌های ساخته‌شده به سبک اروپایی دیده می‌شود. روش کار در دیگر انواع منبت‌کاری مطابق با نامی است که به آن شهرت یافته‌اند. امروز منبت‌کاری بیشتر در شهرهای گلپایگان، آباده، ارومیه و سنندج رواج دارد. محمدطاهری و امامی از مشهورترین استادان منبت‌کاری در دورۀ معاصرند.