مندل، گرگور یوهان (۱۸۲۲ـ۱۸۸۴)

مِندِل، گرگور یوهان (۱۸۲۲ـ۱۸۸۴)(Mendel, Gregor Johann)

مِندِل، گرگور يوهان

گرگور یوهان مندل Gregor Johann Mendel
زادروز	هایسندورف ۱۸۲۲م
درگذشت	۱۸۸۴م
ملیت	اتریشی
تحصیلات و محل تحصیل	تحصیل در وین
شغل و تخصص اصلی	زیست شناس
آثار	آزمایش ها با گیاهان دورگه (۱۹۸۶)
گروه مقاله	زیست شناسی

زیست‌شناس اتریشی و بنیاد‌گذار ژنتیک. آزمایش‌های او با نسل‌های پیاپی گیاه نخودفرنگی پایه‌های نظریۀ وراثت ذره‌ای او را با خصوصیات بارز و نهفته در برابر نظريۀ مخلوط شدن صفات وراثتي فراهم کرد (← مندل‌گرایی). نتایج تحقیقات او که از ۱۹۶۵ تا ۱۹۶۹ منتشر شدند تا اوایل قرن ۲۰ ناشناخته بود. مندل دو اصل تدوین کرد که اینک با ‌نام «اصول بنیادی وراثت» شناخته می‌شود: اصل یا قانون تفکیک صفات و قانون جورشدن مستقل صفات. مندل چنین استنتاج کرد که هر گیاهِ والدی برای تعیین یک صفت خاص، یک «عامل» به وی منتقل می‌کند. این عوامل را امروزه با عنوان ژنها یا اللها (دگره‌ها) می‌شناسیم. او نشان داد که عوامل زوج در زاده‌ها برای ایجاد صفات با هم دیگر مخلوط نمی‌شوند. بیشتر کارهای مندل بر روی گیاهان نخود فرنگیای صورت گرفت که در باغ صومعه پرورش می‌داد. او به دقت در هر گیاه، با خود باروری و پوشاندن گل‌ها، برای جلوگیری از گرده‌افشانی اتفاقی حشرات، دانه‌های تولیدشده گیاهان را جمع‌آوری و زاده‌های حاصل از کشت این دانه‌ها را مطالعه می‌کرد. با مشاهدۀ این‌‌که برخی گیاهان صفاتی کاملاً مشابه و یکسان تولید می‌کنند (خالص)، در حالی که برخی چنین نیستند (ناخالص)، الگوی وراثت صفات گوناگون را تعیین کرد. او یافته‌های خویش را در مقالۀ آزمایش‌ها با گیاهان دورگه (۱۹۸۶) گزارش کرد، ولی اهمیت کار وی را در آن زمان، حتی گیاه‌شناس مشهور، کارل ویلهلم فون ناگلی، که مندل نسخه‌ای از مقاله‌اش را برای او فرستاد، نشناخت. در ۱۹۱۶، شانزده سال پس از مرگش، با کشف دوبارۀ ‌کارهای او توسط هوگو دو وریس، کارل اریش کورِنز و اریش شرماک، مندل شهرت پیدا کرد. مندل در هایسندورف، هاینسیس فعلی در جمهوری چک، زاده شد و در ۱۸۴۳، وارد صومعه اوگوستینی در برون موراوی، برنوی فعلی در جمهوری چک، شد. سپس، در وین به تحصیل پرداخت. در ۱۸۶۸، او راهب بزرگی در صومعه شد. پژوهش‌هایش در آمیزش گیاه نخودفرنگی اساس نظریۀ او، یعنی وراثت ذره‌ای را در برابر مخلوط‌شدن، تشکیل داد. او با مشاهده این که برخی گیاهان همیشه زاده‌هایی یکسان تولید می‌کنند، تصمیم گرفت تا نتایج آمیزش دو گیاه دارای خصوصیات متفاوت، مثلاً گیاهان نخودفرنگی با بوتۀ کوتاه را در برابر بلند، مطالعه کند. با آمیزش‌دادن دقیق از نوع خودباروری و جلوگیری از گرده‌افشانی اتفاقی، دانه‌های تولیدشده گیاه را جمع‌آوری کرد و گیاهان حاصل از کاشت این دانه‌ها را مطالعه کرد. او دریافت که گیاهان کوتاه فقط زاده‌های کوتاه تولید می‌کنند و دانه‌های این نسلِ دوم نیز فقط زاده‌های کوتاه تولید کردند. اما در گیاهان با بوتۀ بلند، مشاهده کرد گیاهانی با بوتۀ بلند و کوتاه تولید می‌شود و نتیجه گرفت که دو نوع گیاه بوته بلند وجود دارند: آن‌هایی که می‌توانند زاده‌های شبیه خود را به‌وجود آورند (نوع خالص) و آن‌هایی که چنین نیستند (نوع ناخالص). سپس، او به آمیزش گیاهان خالص دارای بوتۀ کوتاه و گیاهان خالص با بوته بلند پرداخت و دریافت در حالی که در نسل اول همه گیاهان بوتۀ بلند داشتند، زاده‌های حاصل از آمیزش گیاهان نسل اول از دو دست تشکیل شده‌اند: یک‌چهارم گیاهان خالص با بوتۀ کوتاه بودند، یک‌چهارم گیاهان خالص با بوتۀ بلند، و یک‌دوم نیز گیاهان ناخالص بلند را تشکیل می‌دادند. مندل همچنین سایر خصوصیات، مانند رنگ گل، شکل دانه، و وضع گل گیاه نخودفرنگی را مطالعه کرد و دریافت که مانند صفت طول بوتۀ گیاهان، قوانین ساده‌ای بر وراثت این صفات نیز حاکم است.

 

---