منظومه خورشیدی
منظومۀ خورشیدی (Solar System)
ستارۀ خورشید و همۀ اجسام مدارپیمای آن، شامل ۹ سیاره: عُطارِد[۱]، زهره[۲]، زمین[۳]، مریخ[۴]، مشتری[۵]، زحل[۶]، اورانوس[۷]، نپتون[۸]، و پلوتو[۹]، قمرهایشان، و اجسام کوچک‌تری مانند سیارک[۱۰]ها و دنباله‌دار[۱۱]ها. خورشید دربردارندۀ ۹۹.۸۶ درصد جرم منظومۀ خورشیدی است. سیاره‌ها در مسیرهایی بیضی‌شکل بر گرد خورشید، و در جهت چرخش وضعي آن مدار پیمایی می‌کنند. سیاره‌های نزدیک‌تر به خورشید زمان‌های مداری[۱۲] کوتاه‌تری نسبت به سیاره‌های دورتر دارند، زیرا فاصلۀ کمتری را در هر مدار طی می‌کنند. سیاره‌های درونی[۱۳] (عُطارِد، زهره، زمین، و مریخ) سطوحی جامد و سنگی دارند و دورۀ تناوب چرخش محوری‌شان به‌نسبت کوتاه است: عُطارد در هر ۵۹ روز یک دور می‌چرخد، زهره در هر ۲۴۳ روز، زمین در هر ۲۴ ساعت، و مریخ در هر ۲۴.۵ ساعت. تعداد قمرهای طبیعی سیاره‌های درونی بسیار کم، و قطرشان کمتر از ۱۳هزار کیلومتر است. زهره را می‌توان با چشم غیرمسلح دید، این ستاره شامگاهان به‌‌صورت درخشان‌ترین «اختر» آسمان نمایان می‌شود. در مقابل، سیاره‌های بیرونی[۱۴] (مشتری، زحل، اورانوس، نپتون، و پلوتو)، به‌‌استثنای پلوتو، جوّهای گازی چگال‌تری دارند که عمدتاً از هیدروژن و هلیوم۱۵ تشکیل شده است و دورۀ چرخششان سریع است: مشتری هر ۱۰ ساعت یک‌دور می‌چرخد، زحل نزدیک به هر ۱۰.۵ ساعت، و اورانوس هر ۱۱ ساعت. قمرهای سیاره‌های بسیار زیاد است: مشتری و زحل در فاصلۀ بین خود بیش از ۳۰ قمر، و اورانوس [۱۵] قمر دارد. اورانوس، نپتون و پلوتو با تلسکوپ کشف شدند. منظومۀ خورشیدی همۀ نشانه‌های سامانه‌ای کاملاً یگانه را در خود دارد و اعضای آن منشأ مشترک و تحولات مشترکی دارند. این منظومه در مکانی منزوی در فضا قرار دارد. همۀ سیاره‌های آن در مدارهایی تقریباً دایره‌ای و هم‌صفحه به دور خورشید در گردش‌اند و چرخش آن‌ها با چرخش خورشید هم‌جهت است. از این گذشته، این الگو به‌طور همسان در منظومۀ قمرهای مشتری، زحل، و اورانوس نیز دنبال می‌شود. تصور می‌شود منظومۀ خورشیدی حدود ۴.۶ میلیارد سال پیش از ابر گاز و غباری در فضا تشکیل شده باشد.
| نام | فاصله *(AU) | شعاع زمین=1 | جرم زمین=1 | دورة چرخش (روز زمینی)** | تعداد قمر | میل مدار نسبت به دایرۀ‌البروج (درجه) | خروج از مركز مداری | میل استوا به مدار (درجه) | چگالی (g/cm3) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| خورشید | 0 | 109 | 332800 | 36-25 | ـ ـ ـ | ـ ـ ـ | ـ ـ ـ | ـ ـ ـ | 1/41 |
| عُطارِد | 0/39 | 0/38 | 0/05 | 58/8 | 0 | 7 | 0/2056 | 0/1 | 5/43 |
| زهره | 0/72 | 0/98 | 0/98 | 244 | 0 | 3/394 | 0/0068 | 177/4 | 5/25 |
| زمین | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 0/0167 | 23/45 | 5/52 |
| مریخ | 1/5 | 0/53 | 0/11 | 1/029 | 2 | 1/85 | 0/0934 | 25/19 | 3/95 |
| مشتری | 5/2 | 11 | 318 | 0/411 | 39 | 1/308 | 0/0483 | 3/12 | 1/33 |
| زحل | 9/5 | 9 | 95 | 0/428 | 30 | 2/488 | 0/056 | 26/73 | 0/69 |
| اورانوس | 19/2 | 4 | 14/5 | 0/427 | 21 | 0/744 | 0/0461 | 97/86 | 1/29 |
| نپتون | 30/1 | 4 | 17 | 0/802 | 8 | 1/774 | 0/0097 | 25/96 | 1/64 |
| پلوتون | 39/5 | 0/18 | 0/002 | 0/297 | 1 | 17/15 | 0/2482 | 119/6 | 2/03 |
| *AU یا یكای اخترشناختی، میانگین فاصلة زمین تا خورشید و برابر 149.597.870 كیلومتر است. | |||||||||
| ** دورة چرخش در سطح خورشید، از حدود 25 روز در استوا تا 36 روز در قطب‌های آن متغیر است. | |||||||||
| در ژرفای زیر منطقة همرفتی، همه چیز در ظاهر با دورة تقریبی 27 روز در چرخش است. |