میرزا محمد باقر خان نایینی مشیرالملک

میرزا محمد باقر خان نائینی مشیرالملک (نایین 1279-اصفهان 1348ق)

(نیز با نام: محمد باقر مشیرالملک نائینی فاطمی اصفهانی) ادیب و سیاستمدار عصر قاجاریه، فرزند میرزا علی‌محمد خان پسر میرزا عبدالوهاب نائینی طباطبایی.

در نائین متولد شد. در کودکی، تحصیلش را نزد میرزا عباس کاشفی آغاز کرد و پس از چهار سال به یزد رفت و نزد میرزا محمد حسن نواب تحصیل خود را ادامه داد. حدود ۱۸ سال داشت که به اصفهان رفت و پیش اساتیدی همچون میرزا عبدالعلی هرندی، حاج میرزا بدیع درب امامی، جهانگیر قشقائی و آخوند کاشی علوم ادبیه، حکمت و ریاضیات را فرا گرفت.

در آغاز جوانی، در دستگاه میرزا حبیب الله خان مشیرالملک انصاری به سمت نویسندگی، به خدمت مشغول شد و و منشی باشی بود. از آن جا که مردی باهوش و بااستعداد بود و پشتکار بسیار داشت، کم کم پیشرفت کرد. او توجه شاهزاده ظل السلطان، حاکم اصفهان را به خود جلب کرد و از منشیان و مستوفیانش شد و به لقب "منشی حضور" ملقب گردید. در دستگاه ظل السلطان، مقام و نفوذ بالایی پیدا کرد و تا 1325ق همه کارۀ او شد. میرزا محمد باقر خان در ایام خالصه فروشی، صاحب ثروت و مکنت بسیار شد. او به واسطۀ اقدامات عام المنفعه ای همچون تأسیس مدرسۀ باقریه در محلۀ شهشهان در ۱۳۰۸ق، بر محبوبیتش در میان مردم افزود. در همان سال و پس از فوت میرزا حبیب الله خان انصاری، جانشین او و ملقب به لقب "مشیرالملک" شد.

میرزا باقرخان بسیار متدین بود، تا حدی که روحانیون ارشد اصفهان به او اجازۀ اجتهاد داده بودند. همین تعصب دینی باقرخان بود که به او اجازه نداد بر خلاف رسم آن زمان اعیان که فرزندان خود را برای تحصیلات عالیه به اروپا می فرستادند، چنین اقدامی کند. از این رو، پسرش سید مهدی خان در همان زادگاهش اصفهان به تحصیل پرداخت.

در ۱۳۲۵ق و پس از وقوع مشروطیت، و برکناری ظل السلطان از حکومت اصفهان، مشیرالملک به عضویت انجمن‌های ایالتی و ولایتی درآمد. اما پس از سقوط حکومت محمدعلی شاه و پیروزی مشروطه‌خواهان، میرزا محمد باقر خان به کل از کارهای دیوانی و دولتی کناره گیری کرد و پس از مدتی خانه نشین بودن،به تدریس و ترویج و تبلیغ برای فرقۀ شیخیه پرداخت. او خود پیرو فرقۀ شیخیه و از شیخی های باقری بود.

میرزا محمد باقر خان نائینی سرانجام در ۶ رجب ۱۳۴۸ در 69 سالگی در اصفهان درگذشت. پیکرش را مدتی در مقبرۀ صاحب بن عَبّاد در محلّه طوقچی به امانت گذاشته و کمی بعد به کربلا انتقال دادند و آن جا به خاک سپردند.