مینوسی، هنر
مینوسی، هنر (Minoan art)
هنر تمدن عصر مفرغ[۱] که حدود هزارۀ سوّم تا هزارۀ اوّل پ‌م، در جزیرۀ مدیترانه‌ایِ کرت[۲] شکوفا شد. نام آن برگرفته از نام فرمانروای افسانه‌ایِ جزیره، در اساطیر یونانی، شاه مینوس[۳]، است که نخستین‌بار در ۱۸۹۴، سِر آرتور اِوانز[۴]، باستان‌شناس[۵] انگلیسی، آن را به‌کار برد؛ کاوش‌های گستردۀ او در جزیره، شالودۀ شناخت ما را از هنر مینوسی تشکیل می‌دهد. آشنایی با تمدن مینوسی بیشتر بر مدارک باستان‌شناختی مبتنی است تا منابع نوشتاری؛ و از این‌رو زوایای بسیاری از این تمدن هنوز پوشیده مانده است. با این‌‌حال، کیفیّت و کمیّت مصنوعات باقی‌مانده، نشان می‌دهد که جزیرۀ کرت جزیره‌‌ای ثروتمند بوده است (آب‌وهوای خوب و منابع طبیعی غنی داشته، و از موقعیت جغرافیایی بسیار خوبی برای تجارت در جهان باستان برخوردار بوده است)، و ظاهراً دوره‌های طولانی در صلح به‌سر برده است. چنان‌که از قرائن بر‌می‌آید، این تمدن اندکی پیش از هزارۀ اول پ‌م بر‌اثر زمین‌لرزه و شاید هم درپی تهاجمی از میان رفته است. مهم‌ترین شهر کرِت باستان کنوسوس[۶] بود، و کاخ بزرگ این شهر بهترین نمونۀ برجا مانده از تمدن مینوسی است. دست‌کم دو کاخ جدیدتر در محل اولّیه، بین سال‌های ۲۰۰۰ و ۱۶۰۰پ‌م ساخته شده‌اند؛ این دوره اوج شکوفایی تمدن مینوسی شمرده می‌شود. کاخ‌ها طراحی تودرتو و پیچیده، و حیاط‌ها و پلکان‌های متعدد داشته‌اند، و تقریباً فاقد هر نوع استحکاماتی بوده‌اند، که حکایت از ثبات این تمدن دارد. دیوارنگاره[۷]های بسیاری در کنوسوس، و مجسمه‌های کوچک، جواهر و اشیای فلزی، از این هنر برجا مانده است. بیشترین بقایای هنر مینوسی، سفالینه‌هایی‌اند که از خمره‌های بزرگ شراب تا ظرف‌های کوچکی با تزیینات بدیع را دربر می‌گیرند. تزیینات این آثار گاهی انتزاعی[۸]اند ولی اغلب تصاویری از جانوران دریایی را شامل می‌شوند. حیوان دیگری که در هنر مینوسی بسیار خودنمایی می‌کند، گاو است که در آیین‌های مذهبی نقش بسزایی داشته است. براساس اساطیر یونانی، شاهْ مینوس، هیولایی با نام مینوتور[۹] داشته، که نیمی از بدنش انسان، و نیم دیگر آن گاو بوده است.