ناپلیون اول

ناپلئون اول (۱۷۶۹ـ۱۸۲۱) (Napoleon I)

ناپلیون اول Napoleon I
زادروز	آژاکسیو ۱۷۶۹م
درگذشت	۱۸۲۱م
ملیت	فرانسوی
نام‌های دیگر	ناپلیون بناپارت
شغل و تخصص اصلی	فرمانروا
گروه مقاله	تاریخ جهان

ناپِلْئون اوّل

(به فرانسه ناپُلِئون معروف به: ناپلئون بناپارت) امپراتور فرانسه (۱۸۰۴ـ۱۸۱۴ و ۱۸۱۴ـ۱۸۱۵). از ۱۷۹۶ ژنرال ارتش فرانسه در جنگ‌های اروپایی انقلاب فرانسه بود و در ۱۷۹۹ حکومت دیرکتوار را برانداخت و خود را دیکتاتور فرانسه کرد. از ۱۸۰۳ رفته‌رفته بخش اعظم اروپا را به تصرف خود درآورد (جنگ‌های ناپلئونی) و برادران خود را به‌منزلۀ شاهان دست‌نشانده در این متصرفات گماشت. پس از جنگ شبه‌جزیره و عقب‌نشینی از مسکو در ۱۸۱۲، به اجبار از قدرت کناره گرفت (۱۸۱۴) و به جزیرۀ البا تبعید شد. در مارس ۱۸۱۵ بار دیگر به‌قدرت رسید، اما از نیروهای بریتانیایی و پروسی در نبرد واترلو شکست خورد و به جزیرۀ سنت هلنا تبعید شد. آثار اصلاحات اداری و قوانین او هنوز در فرانسه مشهود است. ناپلئون در آژاکسیو، در جزیرۀ کُرس، زاده شد. در ۱۷۸۵ افسر توپخانه‌ شد. نخستین‌بار در ۱۷۹۳ در محاصرۀ تولون شایستگی خود را نشان داد. در ۱۷۹۵ شورش سلطنت‌طلبان را در پاریس سرکوب کرد و در‌پی آن، فرماندهی لشکرکشی ایتالیا در جنگ با اتریشی‌ها را برعهده گرفت و اتریشی‌ها را در لودی، آرکوله، و ریوولی شکست داد (۱۷۹۶ـ۱۷۹۷). نقشۀ او برای حمله به هند به لشکرکشی او به مصر انجامید که در نیمۀ راه قرار داشت و پس از تصرف آن‌جا، به سوریه حمله کرد، اما نلسون، دریاسالار انگلیسی، ناوگان او را در نبرد نیل نابود کرد. ناپلئون به فرانسه بازگشت و با کودتایی حکومت دیرکتوار را برانداخت و خود در مقام کنسول اول، حکومت دیکتاتوری برقرار کرد. در ۱۸۰۰ اتریشی‌ها را در مارنگو شکست داد که درپی آن در ائتلاف ضد فرانسه تزلزل پدید آمد و در ۱۸۰۲ آتش‌‌بس اعلام شد. در نتیجۀ همه‌پرسی در همان سال کنسول مادام‌العمر و در نتیجۀ همه‌پرسی دیگری در ۱۸۰۴ امپراتور فرانسه شد. ناپلئون اصلاحات حقوقی و آموزشی ژاکوبن‌ها را ادامه و گسترش داد، اما حکومت استبدادی متمرکزی را به‌جای قانون اساسی دموکراتیک انقلاب فرانسه برقرار کرد و با انعقاد کنکوردایی (موافقت‌نامه‌ای) با پاپ پیوس هفتم با کلیسا صلح کرد. قانون‌نامۀ ناپلئون هنوز هم مبنای قوانین فرانسه است. جنگ با بریتانیا در ۱۸۰۳ ازسر گرفته شد. اتریش و روسیه از ۱۸۰۵ و پروس از ۱۸۰۶ به بریتانیا پیوستند. ناپلئون، که نیروی دریایی بریتانیا مانع از تهاجم او به بریتانیا می‌شد، با پیروزی در اولم و اوسترلیتز (۱۸۰۵) اتریش، و با پیروزی در ینا (۱۸۰۶) پروس را از میدان خارج کرد. پس از نبردهای آیلاو و فریدلاند، با روسیه در تیلزیت پیمان اتحاد بست (۱۸۰۷). آن‌گاه در تلاشی برای محاصرۀ اقتصادی بریتانیا ورود هر گونه کالای بریتانیایی به خاک اصلی اروپا را ممنوع کرد. سپس پرتغال را اشغال کرد و در ۱۸۰۸ برادر خود ژوزف را بر تخت پادشاهی اسپانیا نشاند. پرتغال و اسپانیا با یاری بریتانیا شورش کردند و اتریش نیز کوشید که جنگ با فرانسه را ازسر گیرد، اما در واگرام شکست خورد. ناپلئون در ۱۷۹۶ با ژوزفین دو بوارنه ازدواج کرد، اما در ۱۸۰۹ برای نشان‌دادن برابری خود با هاپسبورگ‌ها، ژوزفین را طلاق داد و با ماری لوئیز، دختر امپراتور اتریش ازدواج کرد. پس از قصور روسیه در اجرای محاصرۀ اقتصادی بریتانیا، ناپلئون به روسیه لشکر کشید و مسکو را تصرف کرد، اما عقب‌نشینی او از مسکو در زمستان سخت ۱۸۱۲ باعث شد پروس و اتریش در ۱۸۱۳ بر‌ضد او اعلام جنگ کنند. ناپلئون در لایپزیگ شکست خورد و از آلمان بیرون رانده شد. به‌رغم مقاومت درخشان ناپلئون در خاک فرانسه، متفقین به پاریس یورش بردند و او را در آوریل ۱۸۱۴ به کناره‌گیری از قدرت واداشتند و به جزیرۀ الب، در ساحل غربی ایتالیا، تبعید کردند. در مارس ۱۸۱۵ از تبعیدگاه خود گریخت و با یاری مارشال نِی برای ۱۰۰ روز قدرت را دردست گرفت، اما بریتانیا و پروس در ژوئن در واترلو، واقع در بلژیک، علیه او متحد شدند؛ او خود را تسلیم بریتانیایی‌ها کرد و پس از برکناری مجدد به جزیرۀ سنت هلن، در ۱۹۰۰کیلومتری غرب افریقا، تبعید شد و در همان‌جا درگذشت. در ۱۸۴۰ جسدش را به پاریس بردند و در هتل دز آنوالید به‌خاک سپردند. نیز ← بُناپارت

 

---