نیروی هوایی ایران
| نیروی هوایی ایران | |
|---|---|
| نام فارسی | نیروی هوایی ایران |
| نوع کاربری | سازمان دفاعی |
| سال تاسیس | ۱۳۰۰ش |
| موسس | رضاشاه |
| دفتر مرکزی(مقر) | تهران |
| علت تاسیس / تشکیل | حفاظت از مرزهای هوایی، شناسایی متجاوزان احتمالی به حریم‌های هوایی، زمینی و آبی ایران و مقابله با نیروهای دشمن در حالت جنگ و کمک به نیروهای زمینی و دریایی در مواقع لازم، با استفاده از هواپیما و جنگ‌افزارهای مکمل و کمکی |
نیروی هوایی ایران
یکی از نیروهای اصلی دفاعی قوای مسلح کشور، با وظیفۀ حفاظت از مرزهای هوایی، شناسایی متجاوزان احتمالی به حریم‌های هوایی، زمینی و آبی ایران و مقابله با نیروهای دشمن در حالت جنگ و کمک به نیروهای زمینی و دریایی در مواقع لازم، با استفاده از هواپیما و جنگ‌افزارهای مکمل و کمکی. اندیشه و آرزوی پرواز در اسطوره‌ها و افسانه‌های بسیاری از اقوام، ازجمله ایرانیان منعکس است. بر تخت نشستن جمشید و به‌آسمان رفتن او به نیروی دیوان رام‌شده، به‌هوا رفتن کیکاوس به یاری عقاب‌های حامل تخت وی، پروردن زال توسط سیمرغ، و حتی داستان معروف ماه نخشب المقنع، حاکی از این آرزوی دیرینۀ بشری است؛ گرچه ایرانیان تا دهۀ دوم قرن ۲۰ به این آرزو جامۀ تحقق نپوشاندند. در اواخر سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار هوانوردی فرانسوی برای نمایش پرواز با بالون به ایران آمد (۱۲۷۰ش) و ساکنان تهران با حیرت آدمی را در آسمان دیدند؛ اما نخستین پرواز هواپیما در آسمان ایران، نمایشی توسط خلبانی روسی بر فراز تهران بود (۱۲۹۲ش) و چون فرودگاهی وجود نداشت، خلبان ناچار در میدان مشق تهران فرود آمد. اولین هواپیماهای جنگی (دو فروند هواپیمای انگلیسی) به‌منظور حمایت از قوای زمینی ایران در مبارزه با شورشیان جنگل (قیام میرزا کوچک‌خان جنگلی) در ۱۲۹۸ش به ایران فرستاده شدند. در ۱۳۰۱ش باند فرود مخصوص هواپیما در قلعه‌مُرغی تهران ساخته شد و دو هواپیمای انگلیسی در آن‌جا فرود آمدند. تأسیس «دفتر هواپیمایی» که در واقع هستۀ مرکزی نیروی هوایی ایران شد، با تشکیل ارتش نوین، توسط رضاخان سردار سپه، در ارکان کل قشون (ستاد مشترک ارتش) صورت گرفت (۱۳۰۰ش). در ۱۳۰۱ش اولین هواپیما از شرکت یونکرس آلمان و چند ماه بعد چهار هواپیمای روسی خریداری شد. در اواخر ۱۳۰۲ش، نیروی هوایی ایران جمعاً هفت هواپیما داشت که خلبانان و مکانیسین‌های آن‌ها آلمانی و روسی بودند. در ۱۳۰۳ش «صنف هواپیمایی نظامی» تأسیس شد و در ۱۳۰۷ش محصلان ایرانی برای آموزش خلبانی به روسیه اعزام شدند. در ۱۳۰۸ش نیز چند محصل خلبانی به فرانسه رفتند. نخستین خلبان ایرانی سرهنگ احمد نخجوان بود که فرانسه تا ایران را با یک فروند هواپیمای برگه ـ۱۹ فرانسوی پیمود و در فرودگاه قلعه‌مرغی به زمین نشست. وی مؤسس «ادارۀ هواپیمایی کل قشون دولت ایران» بود (۱۳۰۵ش). فکر تأسیس آموزشگاه فنی (مدرسۀ مکانیسین) در ۱۳۱۰ش و مدرسۀ خلبانی در ۱۳۱۱ش به تحقق پیوست. این مدرسه بعدها «هنرستان خلبانی» و سپس «آموزشگاه خلبانی» شد. در شهریور ۱۳۱۵ش کارخانۀ هواپیماسازی شهباز در دوشان‌تپه آغاز به‌کار کرد و تا جنگ جهانی دوم، که تعطیل شد، ۱۰ فروند هواپیمای جنگی و ۳۰ هواپیمای مشقی ساخت. در همین سال دانشکدۀ فنی هوایی در دوشان‌تپه بنیاد شد. رسمیت عنوان «نیروی هوایی» به دی‌ماه ۱۳۱۴ش بازمی‌گردد. در ۱۳۳۵ش نیروی هوایی به عصر جت پا نهاد و در ۱۳۳۷ش نخستین دورۀ خلبانی جت در ایران به‌پایان رسید. از این پس تا ۱۳۵۷ش، گسترش عرضی و عمقی نیروی هوایی ادامه یافت و این قوۀ یکی از نیرومندترین و بزرگ‌ترین نیروهای هوایی جهان شد. با پیروزی انقلاب اسلامی، تغییراتی اساسی در فرماندهی و خریدهای نظامی ارتش صورت گرفت و بعدها هواپیماهای جنگی روسی در اختیار ایران قرار داده شد. در جنگ عراق علیه ایران، نیروی هوایی ضربات مهلکی بر ارتش عراق وارد کرد. این نیرو در اوج قدرت دارای ۴۵۰ هواپیمای جنگی و ۱۰۰هزار پرسنل بود (۱۳۵۶ش). در جریان انقلاب، پرسنل نیروی هوایی، به‌ویژه کادر همافران، به انقلابیون پیوستند و در پیروزی انقلاب نقش داشتند. امروزه نیروی هوایی سپاه پاسداران نیز در کنار نیروی هوایی ارتش گسترش بسیار یافته است.