وجود و ماهیت

وجود و ماهیت (De Ente et Essentia)

رسالۀ فلسفی مختصر از سن توماس آکوئیناس نوشته شده به ایتالیایی پیش از ۱۲۵۴م. آکوئیناس در این رساله نخست به تعریف لفظ‌های نخست وجود و ماهیت، و تحقیق در صفات خاص ماهیت در مراتب مختلف اشیاء پرداخته است. سپس، ماهیت در سه جوهر بسیط، مَلَکی، و غیر مادی بررسی شده است. پس از آن آکوئیناس نوعی اثبات وجود خدا را از طریق محال بودنِ ارتقای نامتناهی در سلسلۀ علّی موجودات ممکن خاص مطرح می‌کند. خدا صورت و فعل محض است که در او ماهیت شامل ضرورت وجود است، به‌گونه‌ای که ماهیت و وجود عین یکدیگرند. این رساله با شرحی دربارۀ نظریۀ ماهیت در اعراض پایان یافته است. عرض‌ها نمی‌توانند قائم به خود باشند، آن‌ها بیان و کمال جوهرند و وجودی جز وجود آن ندارند. عقیدۀ ثابت آکوئیناس در این رساله وجود است؛ خدا نه تنها در ذروۀ ماهیت است، بلکه در ذروۀ وجود نیز هست. وجود و ماهیت را که در شمار متون مدرسی بوده و متعلمان بسیار داشته است، می‌توان گسستگی‌ای با اصالت ماهیت افلاطونی سنتی در قرون وسطا دانست.