وریس، هوگو ماری دو (۱۸۴۸ـ۱۹۳۵)

وِریس، هوگو ماری دو (۱۸۴۸ـ۱۹۳۵)(Vries, Hugo Marie de)

وِريس، هوگو ماري دو

گیاه‌شناس هلندی. مستقلاً موفق به کشف قوانین توارثی شد که گرگور مندل، راهب اتریشی، آن‌ها را مطرح کرده بود. همچنین، مفهوم جهش را در نظریۀ تکامل وارد کرد. وریس در هارلم زاده شد و از کودکی به گیاه‌شناسی علاقه نشان داد. در ۱۸۷۰، دانشنامۀ دکتری خود را از دانشگاه لیدن گرفت و سپس به دانشگاه هایدلبرگ رفت تا با یولیوس فون زاکس ‌آلمانی، متخصص فیزیولوژی گیاهی، همکاری کند. در ۱۸۷۷، استاد گیاه‌شناسی دانشگاه آمستردام شد و در آن‌جا به تحقیق در زمینۀ فیزیولوژی سلول‌های گیاهی ادامه داد. او با آزمایش روی دورگه‌سازی گیاهان قوانین توارث مندل را از نو کشف کرد. امّا او و دو دانشمند دیگر که ایشان هم مستقلاً همین قوانین را کشف کرده بودند، هنگامی که از تقدم مندل در این کشف مطلع شدند، همۀ اعتبار این کشف را از آن مندل دانستند. با این همه، وریس به برداشت خود از مفهوم وراثت، که در ۱۸۹۹ منتشر شد، وفادار ماند. او اعتقاد داشت که واحدهایی با نام پان‌ژن حامل خصیصه‌های موروثی‌اند. پان‌ژن‌ها نیز، مانند عوامل وراثت مندل، به صورت واحدهای گسسته و مستقل تعریف شدند، اما برخلاف عوامل وراثت مندل، آن‌ها خصیصه‌های موروثی در مقیاس بزرگ‌تر را انتقال می‌دادند. این دیدگاه وریس را بر آن داشت که مفهوم جهش را مطرح کند: تغییرات بزرگ‌مقیاسی که می‌توانستند گونه‌ای جدید را در یک نسل پدید آورند. بنا به نظر وریس، گونه‌های جدید اصولاً به این شیوه، و بدون شکل‌های گذاریِ آشکار، پدید می‌آیند. اقبال زودهنگام و فراگیر به این نظریه تا حدودی ناشی از آن بود که بدیلی برای نظریۀ انتخاب طبیعی داروین به‌شمار می‌رفت که بر تکامل تدریجی گونه‌های جدید از طریق تفاوت‌های فردی تقریباً نامشهود تأکید داشت. سرانجام فرمول‌بندی وریس تا حدودی تعدیل شد و آشکار شد که نتایج تحقیقات او تا حدودی نادرست بوده‌اند. به هرحال، تحقیقات او به‌منزلۀ نخستین کاربرد روش‌های تجربی در حوزۀ نظریۀ تکامل، که اصولاً حوزه‌ای نظری تلقی می‌شد، ارزشمند است. وریس در آمستردام درگذشت.

 

---