کتابخانه اسکندریه
کتابخانۀ اسکندریه
بزرگ‌ترین کتابخانه، واقع در شهر اسکندریه، در قرن ۴پ‌م. به فرمان اسکندر مقدونی در ۳۳۲پ‌م تأسیس شد. پس از مرگ اسکندر بطلمیوس اول، جانشین او، کوشید این شهر را مرکز علوم یونانی و جایگاه دانشمندان کند. به فرمان او مرکزی علمی به نام «موسِئوس یا موزه» و در کنار آن کتابخانه‌ای احداث شد و گروهی از حکما و دانشمندان، فلاسفه، و هنرمندان در آن‌جا گرد آمدند. با تلاش‌های بطلمیوس فیلادِلفیوس[۱]، جانشین بطلمیوس اول، این کتابخانه به بزرگ‌ترین کتابخانۀ جهان باستان تبدیل شد. مجموعۀ طومارهای آن را حدود ۷۰۰هزار طومار پاپیروس گفته‌اند. همچنین اصل آثار نویسندگان و نمایش‌نامه‌نویسانی چون آیْسِخیلوس، سوفوکلس، و اوریپیدس از آتن به کتابخانۀ اسکندریه منتقل شد و از هر کتابی که به مصر وارد می‌شد نسخه‌ای استنساخ می‌کردند و در مجموعۀ کتابخانه نگهداری می‌شد. کتابخانه فهرست‌هایی داشت که مشخصات کتاب‌ها در آن‌ها ثبت شده بود. به فرمان پادشاه، دانشمندان بزرگ آن زمان به‌سمت کتابدار کتابخانه منصوب می‌شدند. در دنیای باستان فقط کتابخانۀ پرگاموم با کتابخانۀ اسکندریه رقابت می‌کرد. در ۴۷پ‌م، در حملۀ یولیوس سزار (قیصر) به مصر کتابخانۀ اسکندریه در آتش سوخت و بسیاری از طومارها از بین رفت. به جبران خسارتی که قیصر زده بود آنتونی بخشی از کتابخانۀ پرگاموم را به کلئوپاترا، ملکۀ مصر، هدیه کرد. در دورۀ مسیحیت موزه و کتابخانۀ اسکندریه دوباره رونق گرفت و حوزۀ علمی اسکندریه یکی از کانون‌های بزرگ علم و دانش شد. در ۳۸۹م تئوفیلوس[۲]، بِطْریق اسکندریه، به قصد شرک‌ستیزی، فرمان سوزاندن کتابخانۀ اسکندریه را صادر کرد. در نتیجه، مجموعۀ عظیمی از آثار ادبی و علمی آن زمان، ازجمله اصل آثار بسیاری از فلاسفۀ پیش از سقراط و نمایش‌نامه‌نویسان یونانی، از بین رفت. دانشمندان و فلاسفۀ حوزۀ اسکندریه نیز، به‌ناچار، به انطاکیه مهاجرت کردند. فاجعۀ سوزاندن کتابخانه را بعداً به غلط به مسلمانان نسبت دادند که محققان بسیاری، از جمله گوستاو لوبون و مرتضی مطهری، آن را با دلایل عقلی و نقلی رد کرده‌اند. در اواخر دهۀ ۱۹۸۰، یونسکو بازسازی کتابخانۀ اسکندریه را، به عنوان یکی از طرح‌های توسعۀ فرهنگی، در دستور کار خود قرار داد. کتابخانۀ جدید در ساختمان ۱۰ طبقه و زیربنای ۲۵هزار متر مربع بر ساحل دریای مدیترانه ساخته شده و نمای کلی آن همچون خورشیدی در حال طلوع کردن است. هزینۀ ساختن کتابخانۀ جدید اسکندریه را یونسکو و برخی دولت‌ها تقبل کردند. کتابخانۀ جدید اسکندریه در ۲۰۰۳ افتتاح شد.