کروتزن، پاول
کِروتْزِن، پاول (۱۹۳۳-۲۰۲۱م)(Crutzen, Paul)
هواشناس هلندی و در ۱۹۹۵م با ماریو مولینا[۱]، شیمیدان مکزیکی، و اف شِروود رولَند[۲] شیمیدان امریکایی، به پاس تحقیق در زمینۀ شیمی جَوی، بهویژه بررسی تشکیل و تجزیۀ ازون، جایزۀ نوبل شیمی گرفت. این دانشمندان واکنشهای شیمیایی تخریبکنندۀ لایۀ ازون را شرح دادند. در ۱۹۷۰م، کروتزن حین کار در دانشگاه استکهلم[۳] کشف کرد که اکسیدهای نیتروژن NO و NO۲، سبب تسریع تجزیۀ ازون جَو و تبدیل آن به اکسیژن مولکولی میکند. این گازها از اکسید نیترو N۲O حاصل میشوند که میکروارگانیسمهای خاک آزاد میکند. کروتزن نشان داد که این فرآیند، روش طبیعی و اصلی تجزیۀ ازون است. همچنین کشف کرد که واکنشهای شیمیایی تهیکنندۀ لایۀ ازون[۴]، در سطح ذرات ابر استراتوسفر[۵] روی میدهند.
کروتزن، ۲۸ ژانویه ۲۰۲۱م (۹ بهمن ۱۳۹۹ش) در سن ۸۷ سالگی به دلیل کهولت سن در شهر ماینز آلمان درگذشت.