کشتن یدا، فرنان لوپیش د (ح ۱۵۰۰ـ۱۵۵۹)
کَشْتَن‌یِدا، فِرْنان لوپیش دِ (ح ۱۵۰۰ـ۱۵۵۹)(Castanheda, Fernao Lopes de)
وقایع‌نگار پرتغالی. تاریخ کشف و فتح هند به‌دست پرتغالی‌ها[۱] را در ۱۰ جلد نوشت، اما فقط ۸ جلد آن در زمان حیاتش منتشر شد. این کتاب، که نخستین اثر در نوع خود بود، با استقبال خوانندگان روبه‌رو شد و به فرانسه، کاستیلی[۲]، ایتالیایی، و انگلیسی ترجمه شد. کشتن‌یدا تأکید داشت که روایتش بر پایۀ تجربه‌های شخصی بوده، نه بر مبنای شایعات (اشاره‌ای تلویحی به تاریخ ژوائون باروش[۳])؛ همین ویژگی تحسین دیوگو دو کوتو[۴]، خلف بارّوش، را برانگیخت. کشتن‌یدا در سنتاریین[۵]، پرتغال، زاده شد. در ۱۵۲۸ پدرش، که قاضی دادگاه بود، را در سفر به گوئا[۶]ی هند همراهی کرد و به‌همین سبب تحصیلاتش ناتمام ماند. ده سال، در هند به گردآوری مطالب غیرمکتوب و مستند برای تألیف تاریخ هند پرداخت. در ۱۵۳۸ پس از بازگشت به پرتغال تحصیلاتش را در کویمبرا[۷] کامل کرد و همان‌جا، با توجه به وضعیت مالی خانواده، خادم و بایگان کلیسا شد. به فعالیت‌های دانشگاهی نیز پرداخت؛ و نیکلائو دو گروشی[۸]، یکی از دوستان دانشگاهی‌اش، وقایع‌نامۀ او دربارۀ سلطۀ پرتغالی‌ها بر هند را در ۱۵۵۳ به فرانسه ترجمه کرد.