یخچال (جغرافیا)

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

یخچال (جغرافیا)(glacier)

يخچال

توده‌ای از یخ در کوهستان‌ها، در میدان‌های برفگیرِ[۱] بالای خط برف. به این توده، در حین حرکت آرام به پایین‌دست، از بالا پیوسته برف افزوده می‌شود. عوارض جغرافیایی ناشی از عمل فرسایشی[۲] یخچال‌ها (فرسایش یخچالی[۳]) مشخص‌اند و شامل ناوه‌های یخچالی[۴] (دره‌های Uشکل) چالگاه[۵]ها و کوه‌تیزه[۶] (ستیغ‌)‌ها می‌شوند. در زمین‌های پست، واریزه[۷]های حمل‌شده با یخچال (نهشته‌های یخچالی[۸]) نهشته می‌شوند و چشم‌انداز[۹]های دیگری ایجاد می‌کنند که عبارت‌اند از یخ‌رفت[۱۰]ها و خاگه‌های یخچالی[۱۱]. یخچال‌ها در مکان‌هایی ایجاد می‌شوند که میزان بارش سالیانه برف بیش از میزان ذوب و زه‌کشی (← بیلان_یخچال[۱۲]) باشد. به ناحیۀ بالای یخچال منطقۀ انباشت[۱۳]، و به ناحیۀ پایین یخچال منطقۀ یخکاسب (منطقۀ فرساب)[۱۴] می‌گویند. در منطقۀ انباشت، برف براثر وزن‌ لایه‌های بالایی فشرده و به یخ تبدیل می‌شود و براثر نیروی جاذبه به پایین‌دست شیب حرکت می‌کند. شکل و ساختار یخ در حین حرکت تغییر می‌کند. ذوب بخشی از یخ در قاعدۀ یخچال موجب لغزش یخچال می‌شود و به این‌ترتیب، یخچال روی بستر سنگی[۱۵] خود حرکت می‌کند. در منطقۀ فرساب، ذوب اتفاق می‌افتد و یخ‌نهشته‌های یخچالی[۱۶] نهشته می‌شوند. وقتی یخچال از روی سطحی ناهموار عبور می‌کند، یخ‌کافت[۱۷]های عمیقی در لایه‌های فوقانیِ تودۀ یخ به‌وجود می‌آید. اگر یخچال به دریا یا دریاچه‌ای برسد، می‌شکند و کوه‌های یخ[۱۸] شکل می‌گیرند. یخچالی که یک یا چند یخچال دره‌ای[۱۹] در قاعدۀ کوه تشکیل می‌دهد، یخچال کوه‌پایه‌ای[۲۰] نام دارد. توده‌ای از یخ را که ناحیۀ وسیعی از سطح خشکی یا قاره‌ای را می‌پوشاند، مثلاً در گرینلند یا قطب جنوب، و بر روی این ناحیه در همۀ جهات حرکت می‌کند، ورقۀ یخی[۲۱] می‌نامند.

 


  1. snowfield
  2. erosive action
  3. glacial erosion
  4. glacial troughs
  5. corries
  6. arete
  7. debris
  8. glacial deposition
  9. landscape
  10. moraine
  11. drumlin
  12. glacier budget
  13. zone of accumulation
  14. ablation zone
  15. bedrock
  16. glacial till
  17. crevasse
  18. icebergs
  19. valley glacier
  20. piedmont glacier
  21. ice sheet