نمایش مبدأ برای عبید زاکانی، عبیدالله ( ـ قزوین ۷۷۲ق)


عُبِید زاکانی، عبیدالله (  ـ قزوین ۷۷۲ق)<br>
شاعر و طنزپرداز ایرانی. خاندانش از تیرۀ عرب بنی‌خفاجه بودند که به قزوین کوچیدند. به نوشتۀ حمدالله مستوفی از صدور و وزرا بود و به آداب و فنون دبیری، علوم رایج و زبان عربی تسلط داشت. در زمان شیخ جمال‌الدین ابواسحاق اینجو به شیراز رفت و او و وزیرش، خواجه رکن‌الدین عمیدالملک، را مدح گفت. سلطان اویس جلایر، شاه شجاع مظفری و علاءالدین محمد خراسانی وزیر، از دیگر ممدوحان او بودند. از ویژگی‌های زبانی او ساده‌گویی، ایجاز و اختصار، استناد به اخبار و روایات و قصص است. او را قوی‌ترین طنز‌پرداز ادب فارسی به‌شمار آورده‌اند. درون‌مایۀ طنز او، که با هزل درآمیخته است، انتقاد از اوضاع سیاسی و فرهنگی روزگارش است. با این‌که عبید بسیار عمر کرد، آثار و اشعار فراوانی به‌جا نگذاشت. آثار او، که اغلب حجم چندانی ندارد، به دو بخش جدی، و هزلی و انتقادی تقسیم می‌شود. آثار جدی عبید عبارت‌اند از ''کلیات'' اشعار (تهران، ۱۳۲۱ش) حدود ۳هزار بیت از غزل، قصیده، مثنوی، ترجیع‌بند و رباعی؛ ''نوادر الامثال'' به عربی در امثال و حکم؛ ''مثنوی عشاق‌نامه'' در ۶۴۰ بیت؛ ''فال‌نامۀ بروج'' به نثر؛ ''فال‌نامۀ وحوش و طیور'' در ۶۰ رباعی. از آثار هزلی اوست: ''اخلاق‌الاشراف'' به نثر (تهران، ۱۳۷۴ش)؛ ''رسالۀ تعریفات'' یا ''ده فصل'' که لغت‌نامه‌ای است به نثر با برابرنهاده‌های هزل‌آمیز؛ ''رسالۀ دلگشا'' در ۹۳ داستان که مبسوط‌ترین رسالۀ اوست؛ ''ریش‌نامه'' که آمیخته‌ای از نظم و نثر در مذهب ریش و جور و جفای آن است؛ ''صد پند'' یا ''درویش‌نامه'' به نثر در پندهای حکیمانه؛ ''مکتوبات قلندرانه'' به نثر؛ حکایت ''موش و گربه''. آثار هزلی عبید، به جز ''موش و گربه''، در مجموعه‌ای به‌نام ''منتخب لطایف عبید زاکانی'' در ۱۳۰۳ق به‌کوشش موسیو فرته فرانسوی در استانبول منتشر شد. ''دیوان عبید زاکانی'' به تصحیح عباس اقبال آشتیانی (۱۳۲۲ش) و محمد جعفر محجوب و پرویز اتابکی (۱۳۴۳ش) به‌چاپ رسیده است. 
<br><!--31036300-->
[[رده:ادبیات فارسی]]
[[رده:ادبیات قدیم – اشخاص]]