درةالتاج لغرةالدباج: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۵ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۵:۰۱

دُرّة‌التاج لِغُرّة‌الدَبّاج

(یا: انموذج‌العلوم) تألیف قطب‌الدین شیرازی، معروف به انبان ملاقطب، دانشنامه‌ای به فارسی در علوم عقلی. این کتاب بین سال‌های ۶۹۳ تا ۷۰۵ق به خواست امیر دباج (حک: ۶۵۲ـ۷۰۶ق)، از دودمان اسحاقی گیلان در دو جلد نوشته شد. کتاب به یک فاتحه در سه فصل، پنج جمله (منطق، فلسفۀ اولی، علم اسفل، علم ریاضی، و علم اعلی) و یک خاتمه در چهار قطب (اصول دین، فروع دین، حکمت عملی، سیر و سلوک) بخش شده است. در این کتاب به تقسیم‌بندی علوم پرداخته شده، نخست فضیلت دانش و دانش‌اندوزی بیان شده و سپس دربارۀ دوازده رشته از علوم، که حکیم باید بر آن اشراف داشته باشد، توضیح داده شده است. درة‌التاج را به‌سبب اشتمال بر علوم مختلف و شرح آن‌ها انموذج‌العلوم نیز نامیده‌اند. این کتاب تنها کتاب فارسی است که به شفای ابن ‌سینا شباهت دارد؛ با این تفاوت که ابن ‌سینا به منطق بیشتر پرداخته، اما در این کتاب مباحث ریاضی مفصل‌تر است. همچنین بخش سوم کتاب، یعنی کلام و فقه و عرفان، در شفا دیده نمی‌شود. نیمی از درة‌التاج در دو جلد بین ۱۳۱۷ تا ۱۳۲۰ش به‌چاپ رسید که جلد اول آن در یک فاتحه و پنج جمله، به‌جز جملۀ چهارم (ریاضیات) به تصحیح محمد مشکوة و جلد دوم در ریاضیات، به‌استثنای هندسه، به تصحیح حسن مشکان طبسی است. خاتمۀ کتاب که دورۀ حکمت عملی و احکام فرعی است، به کوشش ماهدخت بانو همایی به‌چاپ رسیده است (۱۳۷۰ش).