تولائیان

تَوَلّائیان

(یا: اهل تولّی) گروهی از شیعیان که ولایت و خلافت را مختص امام علی (ع) می‌دانند و تولّی به علی (ع) و اولاد او را، براساس اخبار رسیده از معصومین (ع)، واجب و از ارکان اسلام می‌شمارند. تولّی به علی (ع) و آل او از دیرباز در میان شیعیان رواج داشته و در عهد امویان و عباسیان نیز از بزرگان شیعه نقل شده است. تولّائیان در این دوره‌ها بنابه مصلحت و گاه از ترس اُمَرا از مبالغه اجتناب و تقیه می‌کردند. اینان در عهد آل بویه و فاطمیان مصر عقاید خود را علنی کردند و از ابوبکر و عمر و عثمان تبرّی جستند. در دورۀ صفویه، پادشاهان این سلسله در امر تولّی مبالغه می‌کردند و اغلب خود را «بندۀ شاه ولایت» می‌خواندند، چنان که شاه‌عباس اول خود را «کلب آستانۀ شاه ولایت» لقب داده بود. در عهد قاجاریه رسم تولّی رواج داشت و روضه‌خوانان و مناقب‌خوانان تولائی در مساجد، معابر، بازارها، زورخانه‌ها و اجتماعات رسمی، دربارۀ علی‌ (ع) و آل او و کرامات آنان، نوحه، اشعار و قصه‌های مبالغه‌آمیز می‌خواندند.