پویان، امیرپرویز (مشهد ۱۳۲۵ـ تهران ۱۳۵۰ش)

پویان‌، امیرپَرویز (مشهد ۱۳۲۵ـ تهران ۱۳۵۰ش)

امیرپرویز پویان
زادروز	مشهد ۱۳۲۵ش
درگذشت	تهران ۱۳۵۰ش
ملیت	ایرانی
تحصیلات و محل تحصیل	دانشگاه تهران
شغل و تخصص اصلی	مبارز سیاسی
آثار	ضرورت مبارزه مسلحانه و رد تیوری بقا
گروه مقاله	انقلاب ها و انقلابیون

نظریه‌پرداز‌ چپ‌گرا و از بنیانگذاران‌ سازمان‌ چریک‌های‌ فدایی‌ خلق‌ ایران‌. مدّتی‌ در تشکل‌های‌ دینی‌ و اسلامی‌ فعال‌ بود. سپس‌ به‌ فعالیت‌ در جبهۀ‌ ملی‌ روی‌ آورد. هنگام‌ تحصیل‌ در دانشگاه‌ تهران‌ با عقاید مارکسیستی‌ آشنا شد و به‌ گروه‌های‌ چپ‌ پیوست‌. او با تجربۀ‌ ناکامی‌های‌ دهۀ‌ گذشته‌ کشور و نیز تجربۀ‌ فراگیر نبرد مسلحانه‌ در امریکای‌ لاتین‌ به‌ این‌ نتیجه‌ رسید که‌ فقط‌ با مبارزۀ‌ مسلحانۀ‌ رهایی‌بخش‌ و جنگ‌ چریکی‌ در شهرها و روستاهای‌ کشور می‌توان توده‌های‌ شهری‌ و روستایی‌ را بسیج‌ کرد و رژیم‌ وابسته‌ را به‌زانو درآورد. او در تبیین‌ نظریۀ‌ خود کتابچۀ‌ ضرورت‌ مبارزۀ‌ مسلحانه‌ و ردّ تئوری‌ بقا را براساس‌ کتاب‌ انقلاب در انقلابِ‌ رژی‌ دبره‌ تدوین‌ کرد. پویان‌ مشی‌ حزب‌ توده‌ را «تئوری‌ بقا» نامید و آن‌ را رد کرد. طی‌ سال‌های‌ پایانی‌ دهۀ‌ ۱۳۴۰ گروه‌ معروف‌ احمد زاده‌ـ‌پویان‌ با انتخاب‌ مشی‌ مبارزۀ‌ چریکی رفته‌رفته‌ آمادۀ‌ مبارزه‌ با رژیم‌ پهلوی‌ شد. در اواخر آن‌ دهه، با پیوستن‌ به‌ گروه‌ بیژن جزنی‌، که‌ جنگ‌ و مبارزۀ‌ چریکی‌ در کوه‌ و جنگل‌ را مؤثرتر ارزیابی‌ می‌کرد، «سازمان‌ چریک‌های‌ فدایی‌ خلق‌» را در فروردین‌ ۱۳۵۰ش‌ پایه‌گذاری‌ کردند. پویان‌ طی‌ درگیری‌ مسلحانه‌ با ساواک‌ به‌قتل‌ رسید.