سوئد

سوئد
نام فارسی	سوئد
نام لاتین	Sweden
نظام سیاسی	پادشاهی
جمعیت	9,440,588 نفر
موقعیت	اروپای شمال غربی و در شرق شبه‌جزیرۀ اسکاندیناوی
پایتخت	استکهلم
تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع)	21
رشد سالانه (درصد)	0/4
شهرهای اصلی	استکهلم، گوتبورگ، مالمو، اوپسالا، لینکوپینگ و وَستِروس
زبان	سوئدی
دین	مسیحیت
مساحت (کیلومتر مربع)	449,965
واحد پول	یورو

سوئد (Sweden)

نمايي از شهر استکهلم

نمايي از شهر استکهلم

نمايي از شهر استکهلم

نمايي از شهر استکهلم

موقعیت. کشور پادشاهی سوئد در اروپای شمال غربی و در شرق شبه‌جزیرۀ اسکاندیناوی جای دارد و از شمال شرقی به فنلاند، از شرق و جنوب به خلیج بوتنی و، دریای بالتیک، و از غرب به پهناب کاتگات، و نروژ محدود شده است. مساحت این سرزمین ۴۴۹,۹۶۵ کیلومتر مربع است و شهر استکهلم پایتخت آن است.

سیمای طبیعی. سرزمین نیمه کوهستانی سوئد از دو بخش کوه‌های غربی و جلگه‌های شرقی تشکیل شده است. خط‌الرأس کوه‌های غربی، که استخوان‌بندی شبه‌جزیرۀ اسکاندیناوی را تشکیل می‌دهند، دو کشور سوئد و نروژ را از هم جدا می‌کند و در شمال به رشته‌کوه‌های چولن موسوم می‌شوند. بلندترین نقطۀ کشور، کوه کِبنِکایسه با ارتفاع ۲,۱۱۱ متر در همین کوه‌ها واقع است و رودخانه‌های متعدد سوئد، که همگی به سوی جنوب شرقی جریان دارند، از همین کوه‌ها سرچشمه می‌گیرند. دامنۀ شرقی کوه‌های مزبور به جلگه‌های ساحلی خلیج بوتنی و دریای بالتیک ختم می‌شود و رودخانه‌های مرزی موئونیو و تورِنه، در مرز کشور فنلاند، و نیز رودهای لولِه (لولئالو)، پیتِه، شِلِفتِه، اوِمه، اُنگرمان، ایندال، یوسنان، دال، کلار، گوتا و بسیاری رودهای دیگر، در این ناحیه جریان دارند و همگی به خلیج بوتنی و دریای بالتیک می‌ریزند. نواحی جنوبی سوئد، هموارترین بخش این کشور است و بیشتر شهرها و تأسیسات آن در همین بخش جا دارند و تراکم دریاچه‌های متعددی که مساحتشان به ۱۲/۱ وسعت کشور می‌رسد، از ویژگی‌های جغرافیایی آن است. دریاچۀ وَنِرن با مساحت ۵,۵۸۵ کیلومتر مربع بزرگ‌ترین دریاچۀ سوئد به‌شمار می‌آید و دیگر دریاچه‌های مهم آن عبارت‌اند از وَتِرن، مَلارِن، سیلیان، استورشون و، هورناوان. کرانه‌های سوئد در دریای بالتیک صخره‌ای و سنگی است و چند جزیرۀ کوچک مانند گوتلاند و اولاند، و جزیرکهای بسیاری که در آب‌های ساحلی آن جای دارند، جزیی از خاک این کشور محسوب می‌شوند. کشور سوئد از ۲۴ استان تشکیل شده و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از استکهلم، گوتبورگ (یوتِبوری)، مالمو، اوپسالا، لینکوپینگ (لینچوپینگ)، و وَستِروس. با این‌که سوئد در عرض‌های جغرافیایی بالا قرار دارد، ولی جریان دریایی گلف استریم و بادهای غرب وزانی که از نواحی گرم اقیانوس اطلس شمالی به سوی این سرزمین می‌وزند، موجب اعتدال نسبی آن شده‌اند. زمستان‌های نواحی شمالی سوئد بسیار سرد و پربرف، و یخ‌بندان است و چهار تا هفت‌ماه به درازا می‌کشد. تابستان‌های آن ملایم و خنک است و تعداد ساعات روشنایی روز قابل توجه است. نواحی جنوبی نسبت به سرزمین‌های شمالی معتدل‌ترند و از گرمای بیشتری بهره‌مندند و بارندگی آن به فصل خاصی محدود نیست و در سراسر سال روی می‌دهد. میانگین دمای شهر استکهلم در دی‌ماه ۰.۵ درجۀ سانتی‌گراد و در تیرماه ۱۷ درجۀ سانتی‌گراد است و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۳۸۵ میلی‌متر می‌رسد. نواحی شمالی سوئد دارای پوشش گیاهی شمالگانی است و دامنه‌های ارتفاعات مرکزی و جنوبی از درختان قان و بید، مستور است و کاج و سرو خاص جلگه‌های ساحلی آن است. جلگه‌های جنوبی را درختان برگ‌ریز فراگرفته است و آهو، گوزن، خرس، سیاه‌گوش، گرگ، گونه‌های خاصی از پرندگان و آبزیان ساحلی و درون‌بومی، حیات وحش آن محسوب می‌شوند.

اقتصاد. آب و آهن و چوبِ فراوان پایه‌های اقتصادِ سوئد را تشکیل می‌دهند و عناصر سه‌گانۀ بالا در سرزمین‌های شمالی سوئد به وفور یافت می‌شوند. صنعت چوب سوئد بسیار پیشرفته است و ۴۵ درصد از مساحت کشور برای تولید و آمایش آن اختصاص یافته است. علاوه بر چوب و الوار که حجم آن به ۳۰.۳میلیون متر مکعب می‌رسد، روغن تربانتین، رزین و خمیر سلولز از دیگر فرآورده‌های جنگلی سوئد هستند. رودخانه‌های شمال این کشور منبع تولید نیروی الکتریسیته و وسیلۀ حمل الوار و چوب‌های قطع‌شده از جنگل‌ها هستند. چوب‌های مزبور در کارگاه‌های چوب‌بری شمال به‌عمل می‌آیند و از همان‌جا به بازارهای بین‌المللی صادر می‌شوند و یا برای کارهای تکمیلی به جنوب این کشور فرستاده می‌شوند. کمتر از هفت درصد از اراضی کشور به کشاورزی اختصاص یافته و فرآورده‌های آن که از چغندر قند، غلات، سیب‌زمینی و ذرت و چاودار تشکیل شده است ۵/۴ نیازهای داخلی را تأمین می‌کند و میزان ماهی صیدشده آن معادل ۳۳۲,۵۰۰ تن است. معادن آهن نواحی شمالی، یکی از غنی‌ترین معادن جهان است و معادن مس، روی، سرب و اورانیوم آن نیز اهمیت زیادی دارند. سوئد از نظر تولید نیروی الکتریسیته به‌شیوۀ برقابی در رده‌های نخست جهان قرار دارد و نیمی از ۳۴,۵۰۰ مگاوات برق تولیدشدۀ آن به این شیوه تأمین می‌شود و نیم دیگرِ آن را نیروگاه‌های هسته‌ای و حرارتی تولید می‌کنند. صنعت سوئد بر منابع زیرزمینی سرشار آن متکّی است و وسایل الکتریکی و الکترونیکی، سخت‌افزارهای رایانه‌ای، وسایل و تجهیزات حمل و نقل، ماشین‌آلات، مصنوعات چوبی، وسایل خانگی، کاغذ، منسوجات و پوشاک از فرآورده‌های آن است.

حکومت و سیاست. کشور سوئد با نظام سلطنتی مشروطۀ چندحزبی و با یک نهاد قانون‌گذاری اداره می‌شود و شخص شاه امور کشور را به‌طور تشریفاتی سرپرستی می‌کند. مجلس قانون‌گذاری سوئد (ریکسداگ) ۳۴۹ عضو دارد که مردم آنان را برای دوره‌های ۴ساله برمی‌گزینند، و رهبر حزب حائز اکثریت در مجلس نخست‌وزیری و تشکیل هیئت دولت را برعهده می‌گیرد. کارل گوستاو شانزدهم از سپتامبر ۱۹۷۳، مقام سلطنت سوئد را داراست.

مردم و تاریخ. جمعیت سوئد حدود ۹,۴۴۰,۵۸۸ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن به ۲۱ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. روند افزایش سالانۀ جمعیت سوئد ۰.۴ درصد است و سوئدی‌ها ۹۱ درصد از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند. ۸۹ درصد از مردم آن پروتستانِ لوتری‌اند، و ۸۴ درصدشان شهرنشین‌اند و سوئدی زبان رسمی آنان است. میانگین امید به زندگی در این کشور ۸۰ سال است و ۹۹ درصد از بزرگسالان آن باسوادند. تاریخ سوئد تا پیش از ظهور وایکینگها به‌درستی روشن نیست و بیشتر به افسانه و داستان شباهت دارد. وایکینگ‌ها در قرن‌های ۹ تا ۱۰م جوامعی را در کنار رودخانه‌ها تأسیس کردند و بین دریای بالتیک و دریای سیاه به آمد و رفت و دادوستد پرداختند و از سوی دیگر به اروپای غربی نیز دست‌درازی می‌کردند. این قوم در قرن‌های ۱۱ و ۱۲م با هم متحد شدند و به آیین مسیح گرویدند. سوئد در قرن ۱۲م فنلاند را تصرف کرد و در ۱۳۹۷م به اتحادیۀ کالمار که دانمارک و نروژ اعضای آن بودند پیوست. این سرزمین در ۱۵۲۳ تحت فرمانروایی گوستاو اول، از خاندان واسا، قرار گرفت و او نخستین دولت پادشاهی سوئد را پایه‌گذاری کرد و سرزمین‌های جنوبی سوئد را در ۱۵۵۸ از تصرف دانمارک درآورد، و در ۱۵۶۱ استونی را تصرف کرد. گوستاو دوم معروف به گوستاو آدولف، در ۱۶۱۷ کارلیای شرقی و اینگریا و لیونیا را ضمیمۀ خاک خود کرد و سوئد را به اوج عظمت و اقتدار رساند. این دولت در جنگ‌های معروف سی‌ساله به‌عنوان نیرومندترین دولت اروپایی شرکت جست و در ۱۶۵۰ به امپراتوری مقدس روم پیوست، در زمان کارل یازدهم بخشی از متصرفات خود را از دست داد، و رفته‌رفته روبه ضعف نهاد. گوستاو چهارم در ۱۸۰۳ با ناپلئون بناپارت جنگید و در ۱۸۰۸ فنلاند را به روسیه واگذار کرد. مارشال برنادوت (۱۷۶۳ـ۱۸۴۴) ملقب به کارل چهاردهم، در جنگ متفقین علیه ناپلئون اول شرکت کرد و پس از شکست و تبعید ناپلئون، نروژ را ضمیمۀ قلمرو خود کرد. سوئد در قرن ۱۹ راه دموکراسی پیش گرفت و نخستین قانون اساسی دموکراتیک خود را در ۱۸۶۴ تدوین و تصویب کرد. این کشور در جنگ‌های جهانی اول و دوم بی‌طرفی اختیار کرد، در ۱۹۴۶ به عضویت سازمان ملل متحد درآمد، و در ۱۹۹۵ به اتحادیۀ اروپا پیوست.

 

---