آداب بحث و مناظره

Research and debate etiquette

آداب بَحث و مُناظره

شیوه‌های بحث و گفت‌وگو، با هدفِ فراگیری راه‌های مباحثه و مجادله میان دو طرف، تا بدون بصیرت در بحث وارد نشوند و راه درست را درپیش گیرند. در آداب بحث و مناظره پانزده شرط لازم است که از آن جمله‌اند: آشنایی به قوانین و اصطلاحات بحث، پرهیز از الفاظ مبهم، رساندن مطلب به‌طور اختصار و به‌نحو مفید، بردباربودن، پرهیز از خشم و خنده و کنایه و دشنام، و سرانجام تقریر درست مطلب طرف مقابل و پرداختن به ایراد و اشکال آن. متکلمان و فقیهان مرحلۀ علمی آن را علم خلاف یا احتجاج نامیدند که همان صناعت جدل ارغنون ارسطوست که به یونانی به آن بوطیقا گویند. ازجمله کتاب‌ها و رساله‌هایی که در این باره نوشته شده است: آداب‌البحث علامۀ حلی؛ آداب‌البحث منسوب به خواجه نصیر طوسی؛ آداب‌المناظره یا الاحتجاجات میرزا فخرالدین محمد استرآبادی؛ آداب‌السمرقندی.