شهدای کربلا
شُهدای کربلا
افرادی از یاران و خاندان امام حسین (ع) که در عاشورای ۶۱ق در رکاب ایشان و در نبردی نابرابر با لشکریان یزید بن معاویه با رشادتی کم‌نظیر به شهادت رسیدند. دربارۀ تعداد این شهدا اتفاق نظر نیست و دلیل آن مستند‌بودن گزارش‌ها به اظهارات شاهدان عینی است که غالباً توأم با حدس و تخمین است تا شمارش دقیق. برخی از مورخین ازجمله یعقوبی و دینوری و شیخ مفید تعداد یاران امام را ۳۲ نفر سواره و ۴۰ نفر پیاده ذکر کرده‌اند و برخی دیگر آن را بیش از ۱۰۰ نفر دانسته‌اند. تعداد ۷۲ نفر در میان سایر گزارش‌ها مشهورتر است. از این میان، هفده نفر متعلق به خاندان بنی‌هاشم ـ به‌جز امام حسین (ع) ـ است که اسامی آن‌ها به این شرح است: عباس (ابوالفضل)، جعفر، عبدالله، عثمان و محمد (یا عبیدالله) از فرزندان امام علی (ع)؛ ابوبکر، عبدالله و قاسم از فرزندان امام حسن (ع)؛ عبدالله (علی‌اصغر) و علی‌اکبر از فرزندان امام حسین (ع)؛ جعفر، عبدالرحمن و عبدالله از فرزندان عقیل (برادر امام علی (ع))؛ عبدالله فرزند مسلم بن عقیل؛ عون و عبدالله فرزندان عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب؛ و محمد بن ابی سعید بن عقیل. تعداد دَه نفر دیگر از خاندان بنی‌هاشم نیز جزو شهدای کربلا نام برده می‌شوند که در شهادت آن‌ها تردید وجود دارد. اسامی برخی از یاران امام که جزو شهدای کربلا هستند و تعداد آنان را تا ۱۱۳ نفر ثبت کرده‌اند، به این شرح است: بُرَیر بن خُضَیر هَمْدانی، ام وهب بنت عبد همراه با شوهرش عبدالله بن عُمَیر، جابر بن حارث، جُوْن بن حُوَیّ، حبیب بن مُظاهر، حجاج بن زید سعدی، حُرّ بن یزید ریاحی، زُهیر بن خثعمی، زهیر بن قین بجلی، سعد بن عبدالله حنفی، سوید بن عَمرو بن ابی‌المطاع، شوذب مولی شاکر بن عبدالله هَمْدانی، عابس ابن ابی شبیب شاکری و... به‌جز این شهدا، برخی از یاران امام نیز پیش از واقعۀ کربلا در کوفه به شهادت رسیدند، ازجمله قیس بن مسهر صیداوی، مسلم بن عقیل و هانی بن عروه مرادی.
مدفن شهدای کربلا. بعد از پایان نبرد و بیرون‌رفتن لشکر عمر بن سعد از کربلا و احتمالاً بعد از ظهر روز ۱۱ محرم جمعی از قبیلۀ بنی‌اسد بر اجساد شهدا نماز گزاردند و امام را در همان‌جا که اکنون مقبرۀ اوست دفن کردند و فرزندش علی بن حسین (علی‌اکبر) را کنار پایش به خاک سپردند و برای شهیدانی که از خاندان امام بودند در پایین پای امام گوری کندند و همه را به‌صورت جمعی در آن‌جا دفن کردند. عباس بن علی (ع) را نیز در همان‌جایی که به شهادت رسیده بود و هم‌اکنون آرامگاه اوست دفن کردند. اجساد یاران شهید امام را نیز در اطراف امام به‌خاک سپردند. اکنون دو مدفن دیگر نیز که متعلق به حرّ ریاحی و حبیب بن مُظاهر است وجود دارد. مدفن حبیب در سمت بالای سر آرامگاه امام و مدفن حرّ در چند کیلومتری مشهد امام قرار دارد که توسط افرادی از قبیله‌های آن‌ها جداگانه دفن شده‌اند. مقام شهدای کربلا در روایات اسلامی بسی رفیع توصیف شده و فداکاری و اخلاص آنان توسط امامان شیعه همواره مورد ستایش بوده است.