آزاداندیشان
آزاداندیشان (freethinkers)
کسانی که، بهویژه در امور دینی، با تکیه بر خِرَد نتیجهگیری میکنند. در انگلستان و فرانسۀ[۱] قرون ۱۷ و ۱۸ اصطلاح آزاداندیش به دئیستها[۲] اطلاق میشد، کسانی که وحی الهی و حجیت کلیسا را انکار میکردند. آزاداندیشان در انجمنهایی که تشکیل میدادند و کتابهایی که مینوشتند خواهان تأسیس دینی بر پایۀ بهکارگیری آزادانۀ خرد و براساس قوانین طبیعت بودند. فیلسوف ایرلندی جان تولَند[۳] در انگلستان، و ولتر[۴] و روسو[۵]، فیلسوفان فرانسوی، از آزاداندیشان برجستۀ روزگار خود بهشمار میرفتند. «انجمن خردگرای امریکا[۶]»، «آزاداندیشان امریکا[۷]»، و «جرگۀ بینالمللی اخلاق و فرهنگ[۸]» از سازمانهای آزاداندیش امروزیاند.