لیبیگ، یوستوس (۱۸۰۳ـ۱۸۷۳)

لیبیگ، یوسْتوس (۱۸۰۳ـ۱۸۷۳)(Liebig, Justus)

یوستوس لیبیگ Justus Liebig
زادروز	دارمشتات ۱۸۰۳م
درگذشت	۱۸۷۳م
ملیت	آلمانی
تحصیلات و محل تحصیل	تحصیل در دانشگاه بن، دانشگاه ارلانگن و دانشگاه پاریس
شغل و تخصص اصلی	متخصص شیمی آلی
لقب	بارون
گروه مقاله	شیمی و بیوشیمی

ليبيگ، يوسْتوس

متخصص آلمانی شیمی آلی. تحقیقات شیمیایی خود را به زمینه‌های علمی دیگری، مانند شیمی کشاورزی و بیوشیمی، نیز بسط داد. نظریۀ رادیکال‌های ترکیبی را وضع و کلروفرم و کلرال را کشف کرد و طرح استفاده از کودهای شیمیایی را پیش نهاد. او در زمینۀ ایزومرها در دهۀ ۱۸۲۰، همکاری طولانی خود را با فریدریش وهلر آغاز کرد. او فولمینات‌ها را دقیقاً زمانی بررسی می‌کرد که وهلر مستقلاً در زمینۀ سیانات‌ها کار می‌کرد. در ۱۸۲۶، فولمینات نقرهرا با فرمول جدید Ag CNO تهیه کرد. وهلر نیز سیانات نقره (AgCNO) را به‌دست آورد. هنگامی که نتایج این آزمایش‌ها منتشر شد، هر دو متوجه شدند فرمول هر دو ترکیب یکسان است. این موضوع یونس برزلیوس را برآن داشت تحقیقاتی در این زمینه صورت دهد که سرانجام به طرح مفهوم ایزومرها منجر شد. لیبیگ و وهلر تحقیقات خود را ادامه دادند و نظریۀ رادیکال‌های ترکیبی را در شیمی آلی عرضه کردند. بنابه این نظریه، گروهی از مواد شیمیایی وجود دارند که از واحدهای مولکولی مشابه یا رادیکال ساخته می‌شوند. در ۱۸۳۲، با بررسی روغن بادام تلخ (بنزالدئید، فنیل‌متانال)، رادیکال بنزوئیل (C_۶H_۵CO-) را کشف کردند. آنان نشان دادند که بنزآلدئید ممکن است به اسید بنزوئیک تبدیل شود و تعدادی از ترکیبات دیگر، نظیر بنزیل الکل‌ و بنزوئیل کلراید تولید کند. در واقع، حلقۀ بنزن باعث پایداری غیرعادی گروه بنزوئیل می‌شود که امکان می‌دهد در واکنش‌های گوناگون پایدار بماند. هرچند رادیکال‌های دیگری برای اثبات قطعی این نظریه پیدا نشد، آنان درجه‌ای از نظام‌مندی را در موضوعی پیچیده از شیمی آلی معرفی کردند. لیبیگ بسیاری از روش‌های جدید آنالیز آلی را برنامه‌ریزی و طراحی کرد. روش‌های تعیین مقدار هیدروژن، کربن، و هالوژن در ترکیبات آلی از آن جمله است. از ۱۸۳۸، تحقیقات لیبیگ در زمینه‌ای صورت گرفت، که اکنون به بیوشیمی معروف است. او تخمیر را بررسی کرد، ولی رسماً تأیید نکرد مخمر موجودی زنده است. این دیدگاهی بود که برسلیوس نیز بر آن صحه گذاشت و باعث مشاجرۀ آنان با لوئی پاستور شد. لیبیگ انواع جریانات بدن را آنالیز، و ارزش گرمایی غذاها را محاسبه کرد و نقش چربی‌ها را در تأمین انرژی غذایی مهم دانست. نوعی عصاره گوشت نیز ساخت که با نام لیبیگ اکسترکت به بازار آمد. لیبیگ دانش شیمی را در کشاورزی نیز به‌کار برد. او ثابت کرد گیاهان مواد معدنی، آب، و نیتروژن را از خاک جذب می‌کنند. ولی به اشتباه فکر می‌کرد که نیتروژن حاصل از آمونیاکِ باران است. همچنین، ثابت کرد کربن مصرفی گیاهان از مواد آلی خاک به‌دست نمی‌آید، درعوض فرض کرد این کربن از دی‌اکسید کربن هوا گرفته می‌شود. نظر او مبنی بر این‌که افزایش مواد معدنی و نیترات‌های خاک باعث بهبود رشد گیاهان می‌شود صحیح بود و مصرف کودهای شیمیایی مصنوعی را در کشاورزی رایج کرد. لیبیگ در دارمشتات، واقع در هسه، زاده شد و در دانشگاه بُن درس خواند. در همین دانشگاه بود که به‌سبب فعالیت‌های سیاسی لیبرالیستی دستگیر شد. همچنین، در دانشگاه ارلانگن و دانشگاه پاریس نیز درس خواند. در آن‌جا، اَلکساندر فون هامبولت (۱۷۹۶ـ۱۸۵۹) شغلی در آزمایشگاه گی لوساک در آرسنال برایش فراهم کرد. در ۲۱سالگی استاد دانشگاه گیسن شد؛ ۲۷ سال در آن‌جا ماند (۱۸۲۵ـ۱۸۵۲) و آزمایشگاه آموزشی معتبری بنیاد نهاد. در ۱۸۴۰، مجلۀ آنالن دو شیمی را منتشر کرد و در ۱۸۴۵، ملقب به «بارون» شد. دانشجویان، دستیاران، و همکارانش شیمی‌دان‌های مشهوری بودند. ادوارد فرانکلند، ژوزف گی‌لوساک، اوگوست فون هوفمان، فریدریش ککوله، فریدریش وهلر و چارلز وورتس از آن جمله بودند.

 

---