افشار، ایرج (تهران ۱۳۰۴ـ ۱۳۸۹ش)

ایرج افشار;
زادروز	تهران ۱۳۰۴ش;
درگذشت	۱۳۸۹ش
ملیت	ایرانی
تحصیلات و محل تحصیل	لیسانس حقوق- دانشگاه تهران
شغل و تخصص اصلی	نسخه شناس
شغل و تخصص های دیگر	مورخ، مصحح، کتاب شناس و روزنامه نگار
آثار	فهرست مقالات فارسی (۶ جلد)- فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ملک (۱۳ جلد)- راهنمای تحقیقات ایرانی
گروه مقاله	علم کتابداری و کتاب

مورخ، مصحّح، نسخه‌شناس، کتاب‌شناس، صاحب‌نظر در ایران‌پژوهی و روزنامه‌نگار ایرانی. از ۱۳۲۳ تا ۱۳۲۵ش، مدیر داخلی مجلۀ آینده بود که به کوشش پدرش دکتر محمود افشار منتشر می‌شد. ضمن تحصیل حقوق در دانشگاه تهران با مجلۀ جهان نو همکاری کرد که نُه سال ادامه یافت. پس از گرفتن دانشنامه لیسانس از ۱۳۳۰ش، نُه سال کتابدار کتابخانۀ دانشکدۀ حقوق بود. در این سال‌ها سردبیر مجلۀ مهر نیز بود. از ۱۳۳۱ش، با تنی‌چند فرهنگ ایران زمین را بنیاد نهاد که ۲۹ مجلد آن چاپ شد. از ۱۳۳۳ش، دوازده سال به نشر کتاب‌های ایران (کتاب‌شناسی سالانه) پرداخت. سپس سردبیر مجلۀ سخن (دو سال)، مدیر مجلۀ کتاب‌های ماه (شش سال) و قائم‌مقام موقت مدیر عامل بنگاه ترجمه و نشر کتاب بود. در ۱۳۳۷ش، ضمن تدریس در دانشسرای عالی، ۲۱ سال مدیر و سردبیر مجلۀ راهنمای کتاب بوده است. در این مدت دبیری انجمن کتاب نیز با او بود. در ۱۳۴۰ش، نشریۀ نسخه‌های خطی کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران را تأسیس و با همکاری محمدتقی دانش‌پژوه منتشر کرد. سپس به ریاست کتابخانۀ دانشسرای عالی، کتابخانۀ ملی و مرکز تحقیقات کتاب‌شناسی برگزیده شد. در ۱۳۴۲ش، به‌منظور فهرست‌نگاری مجموعۀ کتاب‌های فارسی چاپی دانشگاه‌ هاروارد به امریکا رفت. در ۱۳۴۴ش، به ریاست کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه برگزیده شد و چهارده سال در این سمت بود. در همان سال، به تدریس در دانشکدۀ علوم اجتماعی و تأسیس مجلۀ کتابداری، نشریۀ کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، پرداخت و ضمناً ریاست مرکز ملی کتاب وابسته به کمیسیون ملی یونسکو را نیز عهده‌دار شد. از ۱۳۴۸ش، به تدریس درس تاریخ در دانشگاه تهران پرداخت. در همان سال، مدیر مجلۀ ایران‌شناسی و دبیر ثابت کنگرۀ تحقیقات ایرانی‌ (از دورۀ سالانه) شد. در ۱۳۵۷ش، ضمن تأسیس سازمان کتاب، تا ۱۳۷۲ش، مجلۀ آینده را از دورۀ پنجم به مدت پانزده سال منتشر کرد. در ۱۳۶۸ش، در دانشگاه برن سوئیس تدریس کرد. در ۱۳۷۴ش، در اتریش به فهرست‌نگاری نسخه‌های خطی فارسی کتابخانۀ ملی وین پرداخت. عضو چندین انجمن، شورا و مؤسسه‌های علمی در ایران و جهان است که از آن جمله‌اند: عضویت در هیئت ناظران دانشنامۀ ایرانیکا و شورای علمی دایرةالمعارف بزرگ اسلامی و هیئت امنای کتابخانه مینوی. در ۱۳۷۸ش، گنجینۀ پژوهشی خود را که شامل کتاب‌ها، مجله‌ها، رساله‌ها، مقاله‌ها، اوراق و عکس‌ها بود به مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی واگذار کرد. از او مقالاتی بسیار به زبان‌های فارسی و خارجی در مجلات گوناگون به چاپ رسیده و مشخصات کامل آن‌ها در کتابی با نام فهرست موضوعی از چاپ‌کرده‌ها و نوشته‌های ایرج افشار به چاپ رسیده است. کتاب‌های او اعم از تصحیح و تألیف نزدیک به ۳۰۰ عنوان می‌شود که تنها به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود: فهرست مقالات فارسی (۶ جلد)؛ فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه ملی ملک (۱۳ جلد)؛ راهنمای تحقیقات ایرانی؛ کتاب‌شناسی فردوسی؛ سواد و بیاض؛ روزنامه خاطرات اعتماد‌السلطنه.