حرکات قافیه

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

حركات حروف قافیه و قواعد مربوط به آنها. به این ترتیب نام‌گذاری شده‌اند: رس، اشباع، حذو، توجیه، مجری و نفاذ که حروف اول آنها دو کلمۀ «راحت من» را تشکیل می‌دهد.

  • رس (به معنی آهسته و پنهان وارد کاری شدن) فتحۀ قبل از الف تأسيس است. مانند فتحۀ حرف «ک» در دو کلمۀ حکایت و شکایت. حروفی که پیش از مصوت‌های بلند «آ- او- ای» قرار می‌گیرند، به ترتیب مفتوح، مضموم و مکسور محسوب می‌شوند.
  • اشباع (به معنی سیر کردن) حرکت حرف دخیل است. مانند فتحۀ حروف «د» و «غ» در دو کلمۀ مادر و لاغر و كسرۀ حروف «د» و «ه» در دو کلمۀ نادر و ظاهر و ضمۀ حروف «م» و «خ» در دو کلمۀ خامش و ناخوش. وقتی حرف رَوی متحرک باشد، حرکت حرف پیش از آن را نیز اشباع می‌گویند. چه این حرف دخیل باشد، مانند «م و خ» در کلمه‌های خامشی و ناخوشی؛ چه دخیل نباشد، مانند حرف «ر» در دو کلمۀ شروری و برتری.


  • آشنایی با عروض و قافیه، سیروش شمیسا
  • عروض فارسی: شیوه‌ای نو برای آموزش عروض و قافیه، عباس ماهیار