امامزاده سلطان محمد عابد
امامزاده سلطان محمّد عابد
بارگاهی واقع در جنوب غربی شهرستان گناباد، در آبادی کاخْک. اهمیت کاخک به‌واسطۀ مقبرۀ امامزاده است که گنبد و بارگاه باشکوهی دارد و نزد اهالی آن نواحی محترم است. نسب سلطان محمد عابد با سه پشت به امام زین‌العابدین (ع) می‌رسد. کنیه‌اش ابوجعفر و چون مردی فاضل و نیکوچهره بود در کتاب‌های انساب وی را دیباج لقب داده‌اند. برخی به اشتباه مقبرۀ کاخک گناباد را مدفن برادر امام رضا (ع) دانسته‌اند.
بنای اول بقعه به‌دستور عبدالله تونی و تعمیرات و تزئینات آن در عهد صفوی صورت گرفته است. در زلزلۀ ۱۳۴۷ش درب بقعه آسیب دید و تعمیر اساسی آن به هزینۀ حاج حسین ملک انجام پذیرفت. بنای امامزاده در تاریخ ۱۱ آذر ۱۳۳۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
اجزای اصلی بنا و مشخصات معماری
این مقبره عبارت است از یک تالار مربع به ضلع ۸/۵ متر با درگاهی در وسط هر ضلع؛ دو تالار مستطیل در شرق و غرب تالار مربعی‌شکل به طول ۲۴ و عرض ۲۷/۲۵ متر؛ یک ایوان در وسط جبهۀ شمالی و دو ایوانچه در طرفین؛ یک فضای بدون سقف در جلوی ایوان و دو ایوانچه مذکور. فرم کلی مقبره از خارج مکعب مستطیل به نظر می‌رسد که ارتفاع آن از ازاره پایین در حدود ۶ متر است. بالای این مکعب، با زدن گوشواره‌ها و طاق‌نماها به کثیرالاضلاع تبدیل شده و گنبد بر آن قرار گرفته است. گنبد از بیرون دارای تزئینات کاشی‌کاری است.