دستگاه لنفاوی
دستگاه لنفاوی (lymphatic system)
شبكه‌اي از مجاري، براي جمع‌آوري لنف توليدشده در بافت‌هاي گوناگون بدن و بازگرداندن آن به جريان خون. اين دستگاه همچنين بخشي از دستگاه ايمني بدن است و در مبارزه با عفونت‌ها و سرطانها نقش دارد. در بافت‌هاي گوناگون بدن و در فضاي بين‌ياخته‌اي مايعي با نام لنف يافت مي‌شود كه از خون منشأ مي‌گيرد. بخش عمدة اين مايع از راه ديوارة مويرگ‌ها به خون بازمي‌گردد و بخش كوچكي از آن، كه حاوي برخي از ياخته‌ها و ذرات ريز، از جمله باكتري‌هاست، از طريق دستگاه لنفي به جريان خون بازگردانده مي‌شود. قطرات چربي، پروتئين‌ها، لنفوسيت‌ها[۱]، و باكتري‌هايي كه به بافت‌هاي بدن راه يافته‌اند، در اين مايع يافت مي‌شوند. در مسير مجاري لنفي، گره‌هاي لنفي[۲] قرار دارند كه لنف از آن‌ها عبور مي‌كند. اين گره‌ها در واقع صافي‌هايي‌اند كه ذرات خارجي و ريزسازواره[۳]هاي موجود در لنف را جدا مي‌كنند. در گره‌هاي لنفي، ياخته‌هاي گوناگون، ازجمله لنفوسيت‌ها، يافت مي‌شوند. اين ياخته‌ها ذرات خارجي را از لنف جدا، و باكتري‌ها و ويروس‌ها را تخريب يا خنثي مي‌كنند. به علاوه، گره‌هاي لنفي ياخته‌هايي دارند كه عليه پادگن[۴]هاي بيگانه پادتن[۵] توليد مي‌كنند. پيدايش عفونت در بخشي از بدن باعث بزرگ و دردناك‌شدن گره‌هاي لنفي مربوط به آن ناحيه مي‌شود. در صورت شديدبودن عفونت، ممكن است رگ‌هاي لنفي هم به صورت خطوط قرمزرنگ در زير پوست، مخصوصاً در اندام‌ها، ديده شوند. دستگاه لنفي در جذب چربي‌ها هم نقش دارد. جذب قندها و پروتئين‌ها از طريق مويرگ‌هاي جدار روده صورت مي‌گيرد، ولي بخش عمدة چربي‌ها از راه مجاري لنفي روده جذب و وارد خون مي‌شوند. گرفتگي مجاري لنفاوي مانع از تخليه لنف مي‌شود و نتيجة آن، تجمع لنف در بخشي از بدن است كه مجراي مربوط به آن مسدود شده است. اين تجمع باعث تورم بدن مي‌شود. در برخي از سرطانها، ياخته‌هاي سرطاني وارد مجاري لنفي مي‌شوند و از اين طريق به ساير نواحي بدن گسترش مي‌يابند. ازجمله، سرطان پستان در مراحل اوليه به گره‌هاي لنفي زير بغل گسترش مي‌يابد. مجاري لنفي در همة مهره‌داران ديده مي‌شوند. در اغلب دوزيستان، خزندگان، و برخي از ماهي‌ها لنف بر اثر ضربان قلب لنفي در مجاري لنفي به حركت درمي‌آيد، ولي در پستانداران، جريان لنف بر اثر فشار ماهيچه‌هاي مجاور مجاري لنفي برقرار مي‌شود.