زارچ، قنات
زارْچ، قنات
از طولانی‌ترین قنات‌های ایران با سابقه‌ای بیش از ۳هزار سال واقع در استان یزد، شهرستان زارچ. سرچشمۀ این قنات در کوه‌های مهریز است. این قنات که از قدیمی‌ترین قنات‌های استان یزد است پس از گذشتن از شهرستان یزد وارد شهر زارچ می‌شود. در مجموع طول این قنات بیش از ۷۱کیلومتر بوده و تعداد چاه‌های آن ۲۱۱۵ حلقه شمارش شده است. عمق مادرچاه آن حدود ۸۵متر است و آب‌دهی آن ۲۵ لیتر در ثانیه است که در مقایسه با سال‌های دور که معادل ۱۵۰ لیتر در ثانیه بود رقم قابل توجهی به‌شمار نمی‌رود. استفادۀ نامناسب و بیش از اندازه باعث پایین‌آمدن سطح آب‌های زیرزمینی در منطقه و کمبود آب در این قنات شده است.
ویژگی مهمی که در قنات زارچ مشاهده می‌شود مربعی‌بودن مقطع چاه‌های آن در مقایسه با قنات‌های دیگر که مقطعی بیضوی یا دایره‌وار دارند، است. پیشینۀ حفر چنین چاه‌هایی به روزگار زردشتیان بازمی‌گردد. این قنات دارای سه شاخه با تونل زیرزمینی جدا از هم است که تونل‌های آن «شیرین»، «شور» و «ابراهیم خویدکی» نامیده می‌شوند. حدود ۴۰۰ هکتار سطح زیر کشت زراعی و ۲۵ هکتار سطح زیر کشت باغی مانند باغ‌های انگور، انار، سیب، انجیر، پسته و هلو و ۸۰۰ خانوار کشاورز از آب این قنات استفاده می‌کنند.
این قنات علاوه بر ثبت در فهرست آثار ملی ایران، به همراه چند قنات دیگر در فهرست میراث جهانی نیز به ثبت رسیده است.