فردیس، شهرستان
فردیس، شهرستان (County) Fardis
واقع در شمال مرکزی ایران و جنوب استان البرز، با مرکزیت اداری شهر فردیس. در عین وجود چند نقطه و آبادی کهن در این شهرستان، تمام تاریخچۀ فردیس به اوایل دهۀ 1320ش و پس از آن و خاصه چند دهۀ اخیر برمی‌گردد. بنیان هستۀ اولیۀ شهر کنونی فردیس مربوط به همین دهه (1320ش) و بنیان شهر کنونی مشکین‌دشت به آبادی کهن مشکین‌آباد برمی‌گردد که آن هم پیشینه‌اش فراتر از دورۀ قاجار نیست. این شهرستان با مجموعۀ شهرها و شهرک‌هایش، پس از انقلاب اسلامی، چون برخی دیگر از شهرستان‌های دو استان البرز و تهران، منطقه‌ای برای سرریز جمعیت دو کلانشهر تهران و کرج بوده است. آبادی‌های این شهرستان در تاریخ معاصر ایران تا پیش از تشکیل استان البرز یا از روستاها و شهرک‌های بخش کرج یا از مناطق شهرداری شهر کرج، و یا از توابع بخش‌های شهرستان کرج بوده‌اند. در سال 1392ش، بنابر مصوبۀ هیأت وزیران در جلسۀ 29 خردادِ همان سال، ضمن ایجاد چند بخش و دهستان در بخش مرکزی شهرستان کرج و سپس انتزاع آنها از شهرستان مذکور، شهرستان فردیس ایجاد شد. فردیس، معرب کلمۀ پردیس و هم‌ریشه با کلمۀ فردوس، به‌معنی باغ و بستان و بهشت و برگرفته از «پارادئزا» در زبان مادی است.
شهرستان فردیس متشکل است از دو بخش، چهار دهستان و دو شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستانهای فردیس و وحدت، به مرکزیت شهر فردیس)، و بخش مشکین‌دشت (مشتمل بر دهستانهای مشکین‌آباد و فرخ‌آباد، به مرکزیت شهر مشکین‌دشت). علاوه بر این‌که دهستانهای شهرستان فردیس در سال تشکیل شهرستان ایجاد شده‌اند، دو نقطۀ شهری آن نیز در همین سال تعریف شده‌اند. براساس سرشماری سراسری سال 1395ش، جمعیت شهرستان فردیس 271,829نفر بوده، که از مقدار بیشتر از 90درصد در شهر فردیس و شهرک‌های اقماری آن و همچنین مشکین‌دشت و نزدیک به 10درصد در نقاط معدود روستایی ساکن بوده‌اند. شهرستان فردیس در شرق و شمال و غرب با شهرستان کرج، در جنوب شرقی با شهرستان شهریار (استان تهران)، و در جنوب با شهرستان ملارد (استان تهران) محدود شده است.
شهرستان فردیس با مساحت نزدیک به 80کیلومترمربع کوچک‌ترین شهرستان استان البرز است که در منطقه‌ای جلگه‌ای در محدودۀ جنوب شرقی شهرستان کرج واقع شده است. متوسط ارتفاع این شهرستان از سطح دریا حدود 1200متر و از لحاظ اقلیمی جزو مناطق معتدل مایل به گرم و خشک است. شهرستان فاقد عارضۀ طبیعی چشمگیری‌ست و در گذشته و پیش از راه‌اندازی سد کرج (سد امیرکبیر)، آب رودخانۀ کرج قسمتی از اراضی این منطقه را آبیاری می‌کرده است. از آنجا که فردیس از مناطق مهاجرپذیر بوده و در واقع جمعیت آن متشکل از اقوام گوناگون است، مردم این شهرستان غیر از فارسی به زبان‌ها و گویش‌های مختلفی (ترکی، کردی، لری و...) سخن می‌گویند و همه شیعۀ دوازده‌امامی‌اند. اقتصاد شهرستان فردیس برپایۀ صنایع سبک و سنگین، مشاغل خدماتی و کسب‌وکارهای شهری استوار است. در واقع بخش زیادی از جمعیت شاغلِ شهرستان در شهرک‌های صنعتی منطقه و همچنین کارخانه‌های بزرگ و کوچک بین شهرهای تهران و کرج و ساوه اشتغال دارند. در بخش کشاورزی این شهرستان تولیداتی چون انواع میوه (خاصه سیب، گلابی، هلو، شلیل و گردو)، غلات، صیفی‌جات و میوه‌های جالیزی نیاز مردم بومی و بخشی از نیاز استان‌های البرز و تهران را تأمین می‌کند.