یرواند آبراهامیان
یِرواند آبراهامیان (تهران 1320ش- )
(یا اِروند آبراهامیان) پژوهشگر و تاریخ‌نگار ارمنی‌تبار ایرانی- امریکایی. عمدۀ تالیفات و پژوهش‌های وی در زمینۀ تاریخ سیاسی- اجتماعی معاصر ایران بوده است. تا سال 1330 در تهران به تحصیل پرداخت، سپس روانۀ انگلستان شد و در آکسفورد مشغول تحصیل گردید. در سال 1963م موفق به دریافت مدرک کارشناسی ارشد از دانشگاه آکسفورد شد. سپس به تحصیل در دانشگاه کلمبیا (امریکا) پرداخت و پس از 6 سال از آن‌جا دکتری تاریخ گرفت. عنوان رسالۀ دکتری او «پایگاه‌های اجتماعی حزب توده 1941- 1953» بوده است. آبراهامیان در دانشگاه‌های پرینستون و آکسفورد، تاریخ ایران تدریس کرده است. و پس از اتمام تحصیلش در دانشگاه کلمبیا که در امریکا مقیم شده در کالج باروک دانشگاه نیویورک و مرکز فارغ‌التحصیلی کیونی به تدریس تاریخ عمومی و تاریخ اروپای جدید و جهان سوم پرداخته است.
آبراهامیان عضو هیأت تحریریۀ Iranian Studies Journal است و مقالاتش در نشریات انگلیسی‌زبان، از جمله نشریۀ Middle East Report به چاپ می‌رسد. از وی چندین کتاب نیز انتشار یافته که مهم‌ترین آن‌ها به نام ایران بین دو انقلاب به فارسی ترجمه و سبب اشتهار او در ایران شده است. این کتاب حاوی مقالاتی دربارۀ ایران، از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، است که ابتدا به صورت جداگانه در نشریات گوناگون منتشر شده‌اند. نخستین بار در بهار 1376، بخشی از کتاب با عنوان مقالاتی در جامعه‌شناسی سیاسی ایران، با ترجمۀ سهیلا ترابی فارسانی به فارسی برگردانده شد و توسط نشر شیرازه انتشار یافت. سپس متن کامل کتاب توسط احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی ترجمه شد و انتشارات نی آن را با نام ایران بین دو انقلاب در سال 1377 چاپ کرد. در همان سال این کتاب با نام پیشین و توسط نشر مرکز، با ترجمۀ کاظم فیروزمند و حسن شمس‌آوری و محسن مدیرشانه‌چی منتشر شده است. وی در کالج باروک استاد تاریخ است و به عنوان کارشناس نسخ خطی با انتشارات دانشگاه‌های کالیفرنیا، کمبریج، آکسفورد، ییل، و انتشارات سیونی و سیراکوز همکاری دارد. همچنین مقالاتی از او در دایرةالمعارف جهان اسلام معاصر، دایرةالمعارف خاورمیانه معاصر و دایرةالمعارف ایرانیکا درج شده است.
آبراهامیان در پژوهش‌های تاریخی شیوۀ پژوهشگران علوم اجتماعی چند دهۀ اخیر را که جامعه‌شناسی سیاسی را بنیان نهاده‌اند به کار بسته است. در این نگرش، میان دولت و جامعه پیوندی محکم برقرار است و بین سیاست دولتی با سازمان‌های سیاسی و نیروهای اجتماعی نیز ارتباط نزدیک وجود دارد. وی در آثار خود به تحلیل مبانی اجتماعی سیاست و رابطۀ بغرنج امور سیاسی با سازمان‌های سیاسی و ساخت‌های اجتماعی پرداخته است. تحلیل‌های آبراهامیان چنان که خود وی نیز به آن اشاره کرده، تا حد زیادی متاثر از آرای نئومارکسیستیِ ای پی تامپسون (مورخ انگلیسی) است. این تاثیرپذیری را می‌توان در توجه او به نقش اجتماعی طبقات فرودست و به کارگیری برخی مضامین و اصطلاحات و منابع مارکسیستی در بررسی‌هایی که دربارۀ تاریخ معاصر ایران و جهان کرده نمایان دید.
برخی از کتاب‌ها
- ایران بین دو انقلاب، دانشگاه پرینستون
- تاریخ ایران مدرن، دانشگاه کمبریج
- کودتا
- اسلام رادیکال: مجاهدین ایرانی
- خمینیسم (مقالاتی دربارهٔ جمهوری اسلامی)، دانشگاه کالیفرنیا
- اعترافات شکنجه‌شدگان، زندان‌ها و ابراز ندامت‌های علنی در ایران مدرن
- آنارشیسم در انقلاب روسیه، دانشگاه کورنل
- یک آنارشیست آمریکایی، زندگی والترین کلیر، دانشگاه پرینستون