ثلث، خط
ثُلْث، خَط
از خطوط شش‌گانه. وجه تسمیۀ این خط این است که یک‌سوم از حروفش سطح و بقیه دور است. ثلث معروف به ام‌الخطوط، شیوۀ آرمانی خوشنویسی است و برای کسی که در نوشتن این خط مهارت پیدا کند، نوشتن خطوط توقیع، رقاع، و غیره نیز آسان است. در ثلث، حروف و کلمات درشت اندام و درعین‌حال جمع‌وجورتر از محقق است. خط ثلث از اقلام مختلف و متعددی به‌وجود آمده است و مستقیماً به خط جلیل (درشت) طومار وابسته است و عمدتاً برای نگارش مطالب غیر دینی و کمتر در خوشنویسی به‌کار می‌رفت. اول کسی که برای خط ثلث قواعد وضع کرد، ابن مقله بود. این خط از خطوط رایج ممالک اسلامی است. خط ثلث، ایستا و تا حدی تشریفاتی است و برای نوشتن کتیبه‌ها، قطعات، و پشت جلد کتاب‌ها و سرلوحه‌ها و عناوین به‌کار می‌رود و به‌ویژه خط کتیبه‌ای آن در کاشی‌کاری جلوۀ خاصی دارد. یک قرآن نفیس ۷جلدی در کتابخانۀ بریتانیا به خط ثلث محفوظ است. از ثلث‌نویسان بنام بعد از یاقوت مستعصمی از شیخ‌زاده سهروردی، مبارک‌شاه بن قطب تبریزی، عبدالله صیرفی و جعفر بایسنغری می‌توان نام برد.