ارته فرنه
اَرْتَه‌فَرْنِه
پسر ویشتاسب و برادر داریوش اول هخامنشی. داریوش پس از لشکرکشی به سرزمین سکاها (۵۱۳ـ۵۱۲پ‌م)، ارته‌فرنه را به عنوان شهربان (ساتراپ) سارد و حاکم بر شهرهای یونانی ایونیه برگزید. پس از چندی، هیپّیاس، جبّار آتِن از این شهر اخراج شد (۵۱۰پ‌م) و کِلئیستِنِس در آن‌جا حکومت ملی برقرار کرد. هیپّیاس برای بازپس‌گرفتن قدرت، به نزد ارته‌فرنه رفت و پیمان بست که اگر بتواند به کمک ایرانیان به حکومت آتن دست یابد، این شهر را باج‌گزار هخامنشیان خواهد کرد. در همین ایام، میان آتن و اسپارت جنگ درگرفت و آتنی‌ها پیکی نزد ارته‌فرنه گسیل کردند. شهربان فرستادن کمک برای آتنی‌ها را مشروط به اطاعت آتن از حکومت هخامنشی دانست. چندی بعد، ارته‌فرنه از فرستادگان آتن خواست که هیپّیاس را به عنوان حاکم خود بپذیرند. با وجود این، آتنی‌ها این پیشنهاد را رد کردند. این وقایع و نیز شورشی که در مستعمرات یونانی آسیای صغیر روی داد، سرانجام، زمینۀ جنگ داریوش اول هخامنشی با یونانیان را فراهم کرد.