اسحاقیان
اِسحاقیان
سلسله‌ای از امرای محلی گیلان و حاکم بخش باختری سپیدرود به نام بیه‌پس. بنیادگذار این سلسله که نسب خود را به اسحاق پیامبر (ع) می‌رساند، امیر حسام‌الدین ( ـ۹۳۲ق) از زمین‌داران بزرگ محلی بود. وی در ۹۱۷ق با شاه اسماعیل اول صفوی جنگید ولی مغلوب و مطیع شاه شد. امیر دیباج ملقب به مظفر‌السلطان پسر و جانشین حسام‌الدین در ۹۴۰ق که سلطان سلیمان قانونی تبریز را تصرف کرد به استقبال او رفت اما پس از بازگشت، مردم وی را به دارالحکومه (رشت) راه ندادند. وی ناگزیر به شروان رفت و در باکو دستگیر و به تبریز فرستاده شد و در آن‌جا به فرمان شاهاسماعیل او را سوزاندند. پسر وی، سلطان محمود خان، با دختر شاهاسماعیل ازدواج کرد. شاه جمشید اسحاقی، که نوادۀ شاهاسماعیل و داماد شاه طهماسب بود شاعری توانا و از غزل‌سرایان معروف عصر خود به‌شمار می‌آمد. آخرین امیر اسحاقی محمد امین بن جمشید بود که تا ۹۹۹ق در بیه‌پس حکومت کرد. دودمان اسحاقی شیعه‌مذهب بودند و در ایام فرمانروایی آنان سرزمین گیلان از مراکز بزرگ زبان و ادب فارسی به‌شمار می‌رفت.