اسفار بن شیرویه
اَسْفارِ بن شیرویِه ( ـ۳۱۹ق)
سردار دیلمی. در رقابت‌هایی که بر سر جانشینی ناصر کبیر میان علویان درگرفت شرکت کرد. با کشتار سران گیل و دیلم که به دستور حسن بن قاسم (جانشین ناصر) انجام شد، با ماکان بن کاکی برضد حسن بن قاسم متحد شد و همراه برخی از سران گیل و دیلم با او به مخالفت برخاست. در ۳۱۳ق از سوی نوادۀ ناصر کبیر حاکم ساری شد. سال بعد حسن بن قاسم که با ماکان متحد شده بود اسفار را شکست داد و بر طبرستان مستولی شد و اسفار به بکربن محمد ملحق گردید. دو سال بعد حسن بن قاسم بر ری استیلا یافت و اسفار از حضور وی در آن‌جا و نیز قتل داعی صغیر بهره گرفت و به طبرستان حمله برد. در اواخر رمضان ۳۱۶ق آن‌جا را به‌تصرف خود درآورد و بدین‌گونه منطقۀ وسیعی، از ابهر تا همدان و ری، را تصرف کرد و در همان سال با نیرنگ قلعۀ الموت را تسخیر کرد. وی به نام امیرنصر سامانی خطبه خواند، اما پس از چندی از او سرپیچید و دوباره با وی مصالحه کرد. سرانجام در ۳۱۹ق هنگامی که عازم الموت بود توسط مرداویج زیاری به‌قتل رسید.