میرداماد
میرداماد (اصفهان ـ نجف ۱۰۴۱ق)
(نام کامل: میر محمدباقر بن میرشمس‌الدّین محمد حسِینی اَستَرآبادی؛ ملقب به میرداماد، معروف به «معلم ثالث») فیلسوف ایرانی. او را به تبحّر در تمامی فنون اسلامی ستوده‌اند. از طرف پدری نسب به امیرالمؤمنین علی (ع) می‌برد و از سوی مادری فرزندزادۀ محقّق کَرَکی بود. چون پدرش داماد محقق کرکي بود، به داماد معروف شد و اين شهرت چون لقبي به پسرش رسيد. در اصفهان به‌دنیا آمد و در همان شهر زیست. در کودکی، به تحصیل علم پرداخت و در عنفوان جوانی، به رتبۀ استادی رسید. عبدالعالی کرکی، فخرالدین سماکی، و حسین بن عبدالصمد در شمار استادان اویند. صدرالمتألهین شیرازی و ملا شمسایی گیلانی (ملاشمسا) نیز در محضر او علم آموخته‌اند. او در مقام معلمی و ریاست حکما، خود را با فارابی و ابن سینا شریک می‌دانست و گاه بر بوعلی ترجیح می‌داد. میرداماد اگرچه در شمار عارفان رسمیِ عالم اسلام نیست و حتی نام کسانی همچون ابن عربی و ابن فارض را در سراسر آثار متنوع و پرشمار خود نیاورده، و اثری در عرفان نپرداخته است، اشارات او در این زمینه‌ها، نشان از تبحّر او در علوم عرفانی نیز دارد. اخباری که از سیرۀ او به‌دست است، همچون اخبار عرفای طبقات نخستین است. گویند چهار سال به هنگام خواب قامت خود را بر زمین ننهاد، هر شب نیمی از قرآن کریم را می‌خواند، و حتی یک نافله از او فوت نشد. آراء علمی خاصی نیز از او نقل شده است. شعر نیز می‌گفت و اشراق تخلص می‌کرد. القبسات، الصراط‌المستقیم، و الافق‌المبین در شمار آثار ارزشمند اوست. میر سرانجام در مسیر نجف اشرف درگذشت و در همان شهر به خاک سپرده شد.