مبادی دین مسیح

مبادی دین مسیح (Institutio christianae religionis)

کتابی در اصول و فلسفۀ مذهب پروتستان، نوشتۀ ژان کالون، به زبان‌های لاتینی و فرانسوی، چاپ نهایی متن پیراستۀ لاتینی در ۱۵۵۹م، چاپ فرانسوی آن با افزوده‌ها و الحاقات بسیار در ۱۵۶۰م. کالون در این اثر بسیار مهم، تأسیس مذهب پروتستان را با صدای بلند اعلام می‌کند. نخستین گوشزد اساسی آن است که جنبش اصلاح دینی، صرفاً با مقولات دینی درگیر است و کاری با سلطنت ندارد. تعلیم دین مسیح، که نخستین رسالۀ فرانسوی است که تدوین آن کاملاً با قواعد منظم عقلانی نوشته شده، در چهار بخش بزرگ تألیف یافته است. بخش نخست به ایضاح حضور خداوند چونان حاکم مطلق جهان اختصاص دارد. بخش دوم دربارۀ انسان است که به گناه نخستین آلوده شد و مسیح برای بازخریدن گناه او ظهور کرد. بخش سوم دربارۀ مقولۀ فیض است که از ثمرات ظهور مسیح و بازخرید گناهان آدمی است. بخش چهارم نیز اختصاص به کلیسا و مواعظ و آیین‌های مقدس دارد. کالون در این کتاب از لوتر متأثر است؛ به‌ویژه در مسائلی چون حجیّت مطلق کتاب مقدس، تقدیرباوری، اصل کفاف ایمان بدون نیاز به عمل، و جز آن‌ها. نقطۀ افتراق او از لوتر، در تلقی آن دو از تقدیر نهفته است. کالون، تقدیر را کاملاً تحکمی می‌داند، اما لوتر آن را مشروط می‌کند به عمل آدمی. نثر فرانسوی مبادی دین مسیح، سادگی و عامه‌فهمی آن، همواره موضوع بحث‌ها و نظریه‌پردازی‌های ادبی بوده است.