آپومیکسی

آپومیکسی (apomixis)
نوعی تولید مثل در گیاهان گل‌دار۱، بدون هم‌جوشی گامت۲‌ها. این واژه به انواع تولید مثل غیرجنسی اطلاق می‌شود. از آن جمله است تولید مثل رویشی۳ که طی آن، گیاه با اندام‌هایی رویشی (غیرجنسی) تکثیر می‌شود. نوع دیگر آگاموسپرمی است که طی آن، دانه بدون لقاح تشکیل می‌شود. براثر پدیدۀ آپومیکسی، رویان گیاهی از یاخته‌های تخم بدون لقاح۴ با دانۀ گرده حاصل می‌شود. از این‌رو، دانه‌های تشکیل‌شده کلون۵‌ها یا تاگ‌های همدیگر و گیاه مادرند. به همین سبب، هرگاه گیاهانی که با مهندسی ژنتیک اصلاح شده‌اند با آپومیکسی تولید مثل کنند، در مقایسه با گیاهانی که به‌روش جنسی تولید مثل می‌کنند کمتر بر اثر انتقال تصادفی ژن به ایجاد جمعیت‌های وحشی می‌انجامند. آپومیکسی به‌ویژه در تیره‌های گندمیان، گل‌سرخیان و مرکبان متداول است. آگاموسپرمی۶ شکل تحلیل‌یافتۀ تولید مثل جنسی است و میوه‌ها و دانه‌های تولیدشده ظاهری کاملاً طبیعی دارند و به‌روش معمول منتشر می‌شوند. بنابراین، تشخیص گیاه حاصل از آگاموسپرمی بدون مطالعۀ میکروسکوپی دشوار است. اگر با جلوگیری از گرده‌افشانی۷ دانۀ مانا۸ تشکیل شود، بایستی آگاموسپرمی صورت گرفته باشد. نشانۀ دیگر آگاموسپرمی این است که همۀ گیاهان حاصل شبیه گیاه مادری‌اند و با یکدیگر تفاوتی ندارند؛ به‌عکس آنچه در گیاهان حاصل از تولید مثل جنسی دیده می‌شود. سازوکار آگاموسپرمی متفاوت ولی سه نوع آن تشخیص‌پذیر است: ۱. بکرزایی۹ نمو رویان از تخم لقاح نیافته است که در آن، میوز (فرآیند طبیعی کاهش تعداد کروموزوم‌ها) طی نشده است؛ ۲. آپوگامی۱۰ بسیار شبیه بکرزایی است، اما یاخته‌ای که رویان را تشکیل می‌دهد یاختۀ تخم نیست؛ ۳. رویان‌زایی نابه‌جا۱۱ وقتی پدیدار می‌شود که رویان از بخش‌هایی از تخمک، مانند خورش۱۲ یا غلاف‌های اطراف (پوش‌ها)، حاصل شود. پیچیدگی بیشتر وقتی پدید می‌آید که برخی گیاهان قبل از آن‌که دانه در آن‌ها از طریق آپومیکنیک پدید آید، باید گرده‌افشانی شوند. در این حالت، دانۀ گرده نمو دانه را تحریک می‌کند، اما عامل اصلی لقاح یاختۀ تخم نیست.