آرتوین
آرْتْوین
ولایت و شهری در جنوب شرقی دریای سیاه، واقع در شمال شرقی ترکیۀ کنونی. این شهر ساختاری پله‌ای دارد. بلندترین نقطۀ آن ۹۰۰متر و پست‌ترین نقطه آن ۳۰۰ متر بالاتر از سطح دریا است و اختلاف دما بین دو منطقه متغیر است. اقتصاد ناحیه بر پایۀ کشاورزی و باغداری، و اخیراً تأسیسات جهانگردی، استوار است. آرتوین در روزگاران کهن کُلخیدا نام داشته و هرودوت آن‌جا را کُلخیس خوانده و متعلق به اقوام ایبری‌ـ‌گرجی و هم‌مرز سرزمین ماد دانسته است. قدمت آن به هزارۀ دوم پ‌م می‌رسد و زمانی زیر سلطۀ اورارتو و آشور بوده است. در قرن ۶پ‌م دولت کُلخیدا تأسیس، و در اواخر همان قرن تابع دولت هخامنشی شد. در قرن ۲پ‌م مهرداد اشکانی ششم، پادشاه پونتوس، بر آن‌جا حکم می‌راند؛ سپس رومیان بر آن‌جا مسلّط شدند و در قرن ۵م جزو قلمرو بیزانس شد. مسلمانان در ۲۴/۲۵ق آرتوین را فتح کردند و این ناحیه چند بار بین آنان و مسیحیان دست‌به‌دست و سرانجام ضمیمۀ دولت ترکان سلجوقی شد. مغول‌ها، ایلخانان، گرجیان و آق‌قویونلوها بر آن‌جا حکم راندند. در جنگ‌های ایرانیان و ترکان، زیر سلطۀ عثمانی درآمد. در ۱۸۷۹ به دولت روسیه واگذار شد، امّا پس از انقلاب روسیه به عثمانی بازپس داده شد. جمعیت آن امروزه حدود ۲۰,۰۰۰ نفر است