آستانه
Astane (threshold)
آستانه Astana/Threshold
(در لغت به‌معنی درگاه، عَتَبه و ساحت، و در معماری به‌معنای چوب زیرین چارچوب) اصطلاحی به‌ویژه بین شیعیان ایران، اطلاق‌شده به مجموعه‌ای از بناهای ساخته‌شده در برخی مکان‌های مهم مقدّس. معادل عربی آن «روضه» و عمدتاً مربوط به مدفن ائمۀ اطهار (ع) و فرزندان و برادران و خواهران آنان و نیز بزرگان و اولیاست، از قبیل آستانۀ علوی، آستانۀ حسینی، آستان قدس رضوی، و آستانۀ حضرت معصومه. در منطقۀ شمال ایران نیز تعداد زیادی از امامزادگان به نام آستانه خوانده می‌شوند. ویژگی عمدۀ آستانه‌ها وسعت مجموعه، متشکّل از گنبد، حرم، صحن‌ها و رواق‌ها، بست، ایوان و جز آن است. بیشتر آستانه‌ها دارای هسته‌ای مرکزی عبارت از بقعه یا حرم اصلی است که قدیمی‌ترین بخش آستانه را تشکیل می‌دهد. واحدهای دیگر رفته‌رفته و درطی زمان در اطراف این هستۀ مرکزی احداث و به آن افزوده شده‌اند و از این رو معرّف تحوّل سبک‌های گوناگون معماری اسلامی و ایرانی در سال‌های متمادی‌اند.