آرخون
آرْخون (archon)
در زبان یونانی، به‌معنای «زمامدار» و قاضی ارشد در دولت ـ شهرهای یونان باستان. در آتن سه آرخون وجود داشت: آرخون باسیلئوس[۱](سلطنتی)، یا شاه آرخون، اِپونوموس[۲] (سرخاندان) آرخون، و پوله‌مارخ[۳]. تعداد آنان در ۶۸۳پ‌م به نُه نفر افزایش یافت. شش تِسْمورتتای[۴] دیگر مأمور ثبت احکام بودند. شاه آرخون، پادشاه منتخب و نمایندۀ مذهبی کشور بود. اِپونوموس آرخون، که سال اداری در آتن با نام او مشخص می‌شد، رئیس کشور و قاضی اعظم بود؛ و پوله‌مارخ مسئول امنیت کشور و فرماندۀ ارتش بود. پیدایش آرخون‌ها با زوال قدرت مطلقه و فراگیر پادشاه هم‌زمان بود. آرخون در ابتدا منصبی دایمی بود، اما از ۷۵۲پ‌م تا پیش از ۶۸۳پ‌م به دوره‌ای دَه‌ساله کاهش یافت تا این‌که انتصاب‌ها سالانه شدند. پیش از ۴۸۷پ‌م، آرخون‌ها انتخابی بودند، اما پس از آن نخست تعدادی از آنان و سپس همۀ آنان با قرعه‌کشی انتخاب می‌شدند. این اقدام از اهمیت سیاسی این منصب کاست. برطبق قوانین سولون[۵]، آرخون‌ها از بین اعضای ثروتمند و یا دو طبقۀ نخست ثروتمند انتخاب می‌شدند. پس از ۴۵۷پ‌م، طبقۀ سوم، زئوگیتا[۶]، یا طبقۀ سربازان پیاده، و در قرن چهارم حتی تِت‌ها[۷]، فقیرترین طبقۀ آزادمردان، نیز این مناصب را به‌دست آوردند. آرخون‌های سابق به عضویت دایم شورای آرِئوپاگوس[۸] درمی‌آمدند. شرح کامل نحوۀ انتخاب و وظایف آنان را دراصول حکومت آتن، اثر ارسطو (بندهای ۵۹ـ۵۵ و ۶۶ـ۶۳)، می‌توان یافت.