فیلارته (ح ۱۴۰۰ـ۱۴۶۹م)
فیلارتِه (ح ۱۴۰۰ـ۱۴۶۹م)(Filarete)
(نام اصلی: آنتونیو آوِرلینو[۱]) مجسمه‌ساز و معمار ایتالیایی. درِ غربی عظیم کلیسای سن پیِترو[۲]، در رُم، شاهکار اوست که آن را حـدود ۱۴۴۵م از مفرغ[۳] ریخت، و تزیینات مینایی[۴] و طلایی دارد. به‌سبب اثر تخیّلیِرساله‌ای در معماری[۵] نیز شهرت یافته است که در آن طرح‌های شهر ایده‌آلش با نام اسفورتسیندا[۶] را عرضه کرد؛ فیلارته این شهر را به افتخار حامی نامدار میلان، فرانچسکو اسفورتسا[۷]، چنین نامید. وازاری[۸] این رساله را مهمل خواند. فیلارته در فلورانس[۹] به‌دنیا آمد. لقب او برگرفته از اصطلاحی یونانی به‌معنای «عاشق فضیلت» است، که با اشتیاق او در پیشی‌جستن از آثار مجسمه‌سازی و معماری عهد باستان هم‌خوانی دارد. تندیس ساده‌شده‌ای که فیلارته از مارکوس اورلیوس[۱۰]ساخت، نخستین تندیس مفرغی عهد رنسانس[۱۱] است که می‌توان تاریخ ساخت آن را تعیین کرد. بیمارستان میلان (اُسپداله ماجوره[۱۲]، ۱۴۵۶ـ ۱۴۶۵م) مهم‌ترین بنای برجامانده از اوست که در آن آجرکاری تزیینی لومباردی[۱۳] با فُرم‌های رنسانسیِ اقتباس‌شده از برونلّسکی[۱۴] ترکیب شده‌اند.