باغ معیرالممالک
باغ معیرالممالک
عمارت و باغی در غرب تهران قدیم و محلۀ سنگلج، ساختۀ حسین‌علی خان معیرالممالک، رجل سیاسی و نظامی و داماد فتحعلی‌شاه قاجار (۱۲۷۴ق). ۳۰۰هزار متر مربع مساحت داشت و شامل دو اندرونی، هر یک در دو ساختمان دو‌‌طبقه بود که یکی از آن‌ها، به اصطلاح آن روز، کلاه‌فرنگی نامیده می‌شد. ساختمان مربع‌شکلِ دوطبقۀ بسیار بزرگ و مجلل با معماری اروپایی تالارها و اتاق‌های بسیار و حوض‌خانه‌ای زیبا و پرنقش و نگار با سقف مقرنس‌کاری واقع در غرب باغ نیز بیرونیِ آن را تشکیل می‌داد. تالار آینۀ آن از دو شاه‌نشین شمالی و جنوبی ناقرینه و سقفی ضربی تشکیل شده بود که سراسر آن تا نیمۀ دیوارها با آینه‌کاری و گچبریهای ظریف تزیین شده بود. بر گیلویی پهنی که شاه‌نشین را از دیوارها جدا می‌کرد، ۲۶ تصویر قاب‌شده با آینه از استاد بهرام، نقاش معروف عهد ناصری، کار شده بود. چهار تصویر از زنان نیز بر شیشه‌های محدب نقاشی و با قاب‌های طلایی بیضی بخش دیگر تالار را تزیین کرده بودند. در محوطۀ باغ، طاق‌نصرت بزرگی شبیه به طاق‌نصرت پاریس در میدان اِتوال احداث شده بود و مجسمۀ فرشته‌ای بالدار که نیزه‌ای را بر سر دیوی فرو برده بود، در قسمت دیگری نصب بود. دریاچه‌ای نیز در باغ ساخته شده بود که در آن قایق‌سواری می‌کردند. در کنار باغ، بازارچه و آب‌انبار معیر، یک مسجد و مدرسه تأسیس شده بود. خیابان جنوبی باغ بخشی از خیابان مولوی کنونی (معیر پیشین) را تشکیل می‌داد. بسیاری از این بناها را دوست‌علی‌خان معیرالممالک و پسر او، دوست‌محمدخان معیرالممالک، ساخته بودند. زمین باغ بعدها قطعه‌قطعه شد و به فروش رفت. تنها نیمی از اندرونی شرقی تا ۱۳۵۰ش برجا مانده بود که از یک تالار آینه با گچبریهای مزین به آب طلا و لاجورد، ده اتاق بزرگ و دو زیرزمین تشکیل می‌شد و بازماندگان دوست‌علی خان در آن زندگی می‌کردند. باغ معیرالممالک سرانجام محله‌ای کوچک با ده‌ها خانه و حیاط را به‌وجود آورد. مجسمۀ باغ معیرالممالک در ۱۳۱۲ش به باغ بهارستان (مجلس شورای ملی) منتقل شد و «فرشتۀ آزادی و دیو استبداد» نام گرفت.