آقاسی، حاجی میرزا (ماکو ۱۱۹۸ـ۱۲۶۵ق)
آقاسی، حاجی میرزا (ماکو ۱۱۹۸ـ۱۲۶۵ق) Aqasi, Haji Mirza
| حاجی میرزا آقاسی | |
|---|---|
| زادروز |
ماکو ۱۱۹۸ق |
| درگذشت | ۱۲۶۵ق |
| ملیت | ایرانی |
| نام‌های دیگر | میرزا عباس ایروانی |
| شغل و تخصص اصلی | دولتمرد |
| گروه مقاله | تاریخ ایران |
| خویشاوندان سرشناس | میرزا مسلم ایروانی (پدر) |
(یا: میرزا عباس ایروانی؛ مشهور به «حاجی میرزا آقاسی») صدراعظم مشهور محمدشاه قاجار. فرزند میرزا مسلم ایروانی بود و پس از تحصیل علوم دینی در عتبات، به تبریز رفت و معلم فرزندان عباس میرزا، ولیعهد شد، که در میان آن‌ها، محمد میرزا (محمدشاه) به او ارادت و اعتماد تمام داشت. پس از آن‌که محمدشاه به سلطنت رسید، به قتل صدراعظم خود، میرزا ابوالقاسم قائم‌‌مقام، دستور داد و حاجی میرزا آقاسی را به صدارت برگزید. او چهارده سال صدراعظم محمدشاه بود. حاجی میرزا آقاسی درویش‌مسلک و مورد بغض درباریان بود، چنان‌که مخالفان صدارت او به محمدشاه گلایه‌ها کردند، ولی سعایت آن‌ها کارگر نیفتاد و هریک به تنبیه میرزا آقاسی دچار شدند. وی در دورۀ صدارت، املاک فراوان به هم رساند ولی در آخر پادشاهی محمدشاه همگی را به شاه بخشید. دوبار نیز برای تأمین آب مشروب تهران، دستور به حفر قنوات داد و کوشید تا آب جاجرود و کرج را به تهران برساند، اما ظاهراً این اقدامات بی‌نتیجه ماند. او همچنین اقداماتی در زمینۀ توپ‌ریزی و مهمات‌‌سازی به‌عمل آورد.
حاجی میرزا آقاسی پس از مرگ محمدشاه از بیم مخالفانش به حضرت عبدالعظیم (ع) پناهنده شد و در گوشه و کنار ایران اعتراضاتی برضد گماشتگان او بر ایالات و ولایات، که عموماً از سواران و صاحب‌منصبان فوج ماکو و ایروان بودند، صورت گرفت. سرانجام در پادشاهی ناصرالدین‌شاه خانه‌نشین شد، اما بعدها به عتبات رفت و در آن‌جا درگذشت. آقاسی قریحۀ شاعری داشت و با تخلص «فخری» اشعار عارفانه می‌سرود.