آلباتروس (پرندگان)
آلباتْروس (پرندگان)(albatross)
پرندۀ دریایی بزرگی از جنس مرغان دریایی[۱] Diomedea، این جانور دارای بال‌های بلند و کشیده‌ای است که برای پرواز سازش یافته‌اند و فاصله دو سر بال‌های گسترده‌اش به ۳.۴ متر می‌رسد. بیشتر در نیمکرۀ جنوبی یافت می‌شود. این پرنده به تیرۀ بزرگ تندبادان[۲]، راستۀ مرغان طوفان[۳] تعلق دارد. مرغ باران‌ها و پرندگان اقیانوسی نیز در این گروه قرار دارند. سوراخ‌های بینی پرندگان این راسته لوله‌ای‌شکل، و منقار آن‌ها قلاب‌مانند است. آلباتروس‌ها معمولاً از نرم‌تنان مرکب و ماهی‌ها تغذیه می‌کنند و در جزایر اقیانوسی لانه می‌سازند. این پرندگان مسافتی طولانی حدود ۱۶,۱۰۰ کیلومتر را در ۳۳ روز، و حتی ۶۴۰ کیلومتر را در یک روز طی می‌کنند. سرعت پرواز آن‌ها به ۵۳.۵ کیلومتر در ساعت می‌رسد، و بعد از تاریک‌شدن هوا نیز به پرواز ادامه می‌دهند. با این همه، ممکن است طی شب برای تغذیه و استراحت یک ساعت توقف کنند. آلباتروس‌ها بسیار کمیاب شده‌اند و در معرض خطر نابودی‌اند. تیرۀ بزرگ تندبادان شامل ۱۴ گونه از آلباتروس‌های اقیانوس اطلس و آرام است. این پرندگان تخمی سفید می‌گذارند. وزن جوجۀ آن‌ها ۱۲ کیلوگرم، یعنی سنگین‌تر از والدین ۹ کیلوگرمی‌شان است. جوجه برای زنده‌ماندن در سرمای زمستانِ قطب جنوب به این وزن اضافی نیاز دارد. والدین فقط در صورت پیداکردن غذا به او سرمی‌زنند. در دسترس نبودن غذای آماده به این معنی است که ۵۰ درصد جوجه‌ها خواهند مرد.
پرواز. آلباتروس‌ها ممکن است بدون بال‌زدن ساعت‌ها به پرواز ادامه دهند. برای این کار از وزش بادهای بسامان[۴] ثابت استفاده می‌کنند. این پرندگان فقط برای زاد و ولد به ساحل می‌آیند. فاصلۀ زیاد بال‌های گستردۀ آلباتروس سرگردان[۵] Diomedea exulans ثابت می‌کند این پرنده قادر به پرواز نیست، مگر باد شدید بوزد. به همین علت این پرنده در پرتگاه‌های جزایر لانه می‌گزیند.
تولید مثل. آلباتروس‌ها معمولاً تک همسر‌اند و طی زندگیِ ۲۰ساله‌شان به جایگاه تولید مثل و جفت خود رجوع می‌کنند. این پرندگان یک‌سال از جوجۀ خود مراقبت می‌کنند. مثلاً نر و مادۀ آلباتروس سرخاکستری Diomedea chrysostoma، که در جورجیای جنوبی[۶] و جزایر دیگر تولید مثل می‌کند، ۷۰ روز به نوبت روی تخم می‌خوابند و غذا جمع‌آوری می‌کنند. جوجه ۱۴۱ روز در لانه می‌ماند. به همین سبب آلباتروس سرخاکستری فقط هر دو سال یک‌بار تولیدمثل می‌کند. غالباً دیده می‌شود که آن‌ها مکان تخم‌گذاری خود را با آلباتروس‌های قهوه‌ای سیاه Diomedea melanophris، که چرخۀ زندگی کوتاه‌تری دارند و هر سال تولید مثل می‌کنند، به اشتراک می‌گذارند. بنابه نظر زیست‌شناسان فرانسوی و آلمانی در سپتامبر ۲۰۰۰، آلباتروس‌ها در طول زندگی همیشه به نقطۀ مشخصی در اقیانوس برای تولید مثل برمی‌گردند و برای رسیدن به آن‌جا حدود ۸,۵۰۰ کیلومتر پرواز می‌کنند.
محافظت. در مارس ۲۰۰۱، دوازده کشور توافق‌نامه‌ای مبنی بر محافظت از آلباتروس و مرغ باران امضاء کردند. ۲۶ گونه به‌سبب محرومیت از زیستگاه، جایگاه تولیدمثلی و نیز به‌سبب توسعۀ ماهی‌گیری در خطر انقراض‌اند. هرساله در نیمکره جنوبی، بیش از ۴۰هزار آلباتروس به‌علت تورگذاری برای صید ماهی‌های مرکب، غرق می‌شوند.