موصلی، ابراهیم (کوفه ۱۲۵ـ بغداد ۱۸۸ق)

موصِلی، ابراهیم (کوفه ۱۲۵ـ بغداد ۱۸۸ق)

(پسر ماهان ملقب به «ندیم») شاعر، موسیقی‌دان، آهنگ‌ساز، بربط (عود)نواز ایرانی‌تبار و مُعرّف مقام موزون ماخوری. قدرت شنوایی شگفت‌انگیزی داشت چنان‌که در میان ۳۰ بربط‌نواز یک سیم ناکوک را تشخیص می‌داد. به‌سبب اقامتش در موصل به موصلی شهرت یافت و دوران هنرجویی خود را در شهرهای ری، خوزستان، بصره و دیگر شهرهای ایران و عراق در خدمت استادان ایرانی سپری کرد. موسیقی عرب را در بصره، با حمایت یکی از نمایندگان خلیفه منصور و زیر نظر «سیّاط» فراگرفت. او هنرستان کوچکی در منزلش دایر کرده بود و در آن تدریس می‌کرد. شاگردانش عبارت بودند از فرزندش اسحاق؛ شوهرخواهرش زَلزَل؛ محمدالزَفّ علویه؛ ابوصدقه؛ سلیم بن سلام؛ محمد بن الحارث؛ و مخارق. به روایت اسحاق موصلی، ابراهیم در حدود ۹۰۰ اثر ساخت و چند مقام جدید نیز به او منسوب است. در الفهرست حدود ۴۰ کتاب از ابراهیم روایت شده است. از ۹۰۰ آهنگ او بعضی دِرهَمی، یعنی مانند طلا درجۀ یک، بعضی فلسی مانند نقره درجۀ دو، و برخی پشیزی، یعنی کم‌ارزش بودند که پسرش ۳۰۰ آواز کم‌ارزش را از مجموعۀ ساخته‌های پدر حذف کرد. او همیشه می‌گفت پدرم ۶۰۰ آهنگ ساخته است. ابراهیم در دربار هارون به ثروتی سرشار دست یافت و در صدر موسیقی‌دانان می‌نشست. او از محارم خلیفه و از ندیمان او بود؛ به‌همین سبب خودش به «ندیم» و پسرش اسحاق به «ابن ندیم» ملقب بودند.