آکنه
آکْنِه (acne)
(یا: جوش غرور جوانی) نوعی بثورات جلدی[۱]، عمدتاً در نوجوانان و جوانان. علت آن التهاب غدد سباسه[۲] است. این غدد سبوم[۳] ترشح می‌کنند که نوعی مادۀ چرب و نرم‌کنندۀ طبیعی پوست است. زمانی‌که دهانۀ این غدد مسدود شود، برآمدگی‌هایی چرکین ایجاد می‌کند. آکنۀ نوجوانان بیشتر در ناحیۀ صورت، پشت، و سینه دیده می‌شود. کلر آکنه[۴] نوع دیگری از آکنه است که شیوع کمتری دارد و بر اثر تماس با مواد شیمیایی تحریک‌کننده ایجاد می‌شود. با آغاز بلوغ، ترشح «هورمون‌های آندروژنی[۵]» افزایش می‌یابد و باعث تحریک غدد سباسه و ترشح مقدار بیشتری سبوم می‌شود. به این حالت سبوره[۶] می‌‌گویند. در آکنه، گاه ترکیب شیمیایی سبوم بر اثر فعالیت باکتری‌هایی با نام کورینه باکتریوم آکنه[۷]، که به صورت طبیعی در مجاری پیلوسباسه[۸] یافت می‌شوند، تغییر می‌کند. سبوم تغییریافته محرک قویِ پوست است. ورود سبومِ تغییریافته به نواحی مجاور جلد[۹] یا لایه‌های عمقی‌تر پوست باعث ایجاد پاپول (جوش سفت)[۱۰] یا «پوستول[۱۱]» (جوش چرکی[۱۲])، و در موارد شدیدتر ندول[۱۳] و کیست[۱۴] می‌شود. در این موارد، ممکن است پوست آسیب دایم ببیند. در آکنه، گاهی مسیر خروج سبوم را هسته‌ای از جنس مواد شاخی با پوششی حاوی رنگ‌دانه‌های ملانین مسدود می‌کند. این هسته را کومدو[۱۵] یا سرسیاه[۱۶] می‌نامند. کومدوها را نباید مالید یا فشار داد، زیرا باعث آسیب‌دیدگی دایمی پوست می‌شوند. کومدوها را می‌شود با ابزاری مخصوص خارج کرد. موارد خفیف آکنه با مصرف موضعی کر‌م‌های لایه‌بردار پوست و اشعۀ ماورای بنفش[۱۷] درمان می‌شود. در موارد شدید، آنتی‌بیوتیک (پادزی)ها، مخصوصاً تتراسیکلین، مؤثرند. آکنۀ روزاسه[۱۸] را نباید با آکنه اشتباه گرفت. وجه مشخصۀ این بیماری سرخ‌شدن بینی و تشکیل جوش است. سابقاً تصور می‌شد که الکلیسم علت ایجاد آکنه روزاسه است، اما این بیماری در کسانی که اصلاً الکل مصرف نمی‌کنند هم دیده شده است. احتمال بروز این حالت در شرایط گُرگرفتگیِ[۱۹] شدید بیشتر است و بنابراین، در زمان یائسگی[۲۰] شایع‌تر است.